Bonobo i ateista. W poszukiwaniu humanizmu wśród naczelnych

Świetnie napisana. Dawno tak dobrze nie czytało mi się książki o tematyce, bądź co bądź, naukowej. Lekki język, mnóstwo fascynujących ciekawostek, ciekawe i mądre spojrzenie na religię. Zdecydowanie warte przeczytania.

Świetnie napisana. Dawno tak dobrze nie czytało mi się książki o tematyce, bądź co bądź, naukowej. Lekki język, mnóstwo fascynujących ciekawostek, ciekawe i mądre spojrzenie na religię. Zdecydowanie warte przeczytania.

Pokaż mimo to

Uwielbiam ten rodzaj erudyckiego zacięcia: to przechodzenie od dywagacji o dziele Hieronima Boscha do wykładu zoologiczno-antropologicznego. Takie od niechcenia świecenie wiedzą ogólną, a nie jedynie z własnej wąskiej dziedziny naukowej zawsze szczególnie ceniłem u wykładowców na uczelni. U autora zaś ta swoboda wynika z ogromnej pewności i łatwości, z jaką porusza się po prezentowanych zagadnieniach, a które stanowią oś jego życia zawodowego. Takie universitas chcę widzieć! Zostaję fanem autora już po pierwszej książce i już ostrzę sobie zęby na kolejne.
Książka-gigant. Wywód prowadzony ze swadą i wciągający jak najlepszy kryminał (jeśli ktoś je lubi i ceni). Jasny i klarowny. To się czyta! O niebo, powtarzam: o niebo lepsza książka od miauczenia Arsuagi, którego czytałem niedawno… Niedościgniony wzór dla wszelkich naukowców i popularyzatorów nauki, jak przemawiać do czytelnika, a przy okazji – jestem o tym przekonany – doskonale się bawić. A wszystko to jeszcze ozdobione skrzącym się dowcipem i humorem wysokich lotów! Wspaniale jest odnaleźć tej klasy książkę na półce we własnym domu (czekała na to ze dwa lata), cudownie ją przeczytać i z radością i pełnym przekonaniem polecać kolejnym czytelnikom.
Copernicus Center Press po raz kolejny udowodniło, że przygotowuje literaturę popularnonaukową z najwyższej półki i dokłada do niej jeszcze własną pieczęć jakości edytorskiej. Jedno z moich ulubionych wydawnictw!

Uwielbiam ten rodzaj erudyckiego zacięcia: to przechodzenie od dywagacji o dziele Hieronima Boscha do wykładu zoologiczno-antropologicznego. Takie od niechcenia świecenie wiedzą ogólną, a nie jedynie z własnej wąskiej dziedziny naukowej zawsze szczególnie ceniłem u wykładowców na uczelni. U autora zaś ta swoboda wynika z ogromnej pewności i łatwości, z jaką porusza się po...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Zestawienie ze sobą wniosków płynących z obserwacji społecznych relacji małp człekokształtnych z analizą twórczości Hieronima Boscha było eksperymentem odważnym i całkiem udanym.

Zestawienie ze sobą wniosków płynących z obserwacji społecznych relacji małp człekokształtnych z analizą twórczości Hieronima Boscha było eksperymentem odważnym i całkiem udanym.

Pokaż mimo to

Bardzo dobra i ciekawa opowieść o źródłach ludzkiej moralności. Przy okazji trochę o pochodzeniu religii i o jej miejscu w dzisiejszym świecie. Pochwała tolerancji, szacunku, empatii, a krytyka pesymistycznego ujęcia natury ludzkiej i wojującego ateizmu. Wszystko okraszone przykładami z życia naszych kuzynów - głównie naczelnych - szympansów i bonobo.

Ogólnie bardzo przekonujące, tym bardziej, że opinie autora zgadzały się w zasadzie z moimi intuicjami.

Wadą książki jest pewien chaos, sporo dygresji, sporo skrótów myślowych - treść odbieram trochę jako skompilowany zbiór wykładów, a nie całościowo ułożony przekaz.

Ogólnie jednak zdecydowanie warto przeczytać - polecam, zarówno wierzącym, jak i ateistom.

Bardzo dobra i ciekawa opowieść o źródłach ludzkiej moralności. Przy okazji trochę o pochodzeniu religii i o jej miejscu w dzisiejszym świecie. Pochwała tolerancji, szacunku, empatii, a krytyka pesymistycznego ujęcia natury ludzkiej i wojującego ateizmu. Wszystko okraszone przykładami z życia naszych kuzynów - głównie naczelnych - szympansów i bonobo.

Ogólnie bardzo...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Niesamowita książka napisana przez jednego z bardziej znanych współczesnych prymatologów. I ten niesamowity zamysł udowodnienia iż nasza moralność, ba nasze przykazania, zasady czy etyka wywodzą się z procesów ewolucyjnych. Innymi słowy próba wykazania że nasze wewnętrzne przekonania rozwijały się wraz z naszym gatunkiem, a ich elementy możemy znaleźć u innych przedstawicieli świata ożywionego.

Niesamowita książka napisana przez jednego z bardziej znanych współczesnych prymatologów. I ten niesamowity zamysł udowodnienia iż nasza moralność, ba nasze przykazania, zasady czy etyka wywodzą się z procesów ewolucyjnych. Innymi słowy próba wykazania że nasze wewnętrzne przekonania rozwijały się wraz z naszym gatunkiem, a ich elementy możemy znaleźć u innych...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Trudna ale warta uwagi. Potrzebna by uświadomić sobie, że "... moralność jest starsza niż współczesne cywilizacje i religie o co najmniej sto tysięcy lat.", że istnieje samoistnie w nas i że narzucane często kanony prawa boskiego są conajwyżej przedkładaniem interpretacji czyichś - czasem subiektywnych - przekonań nad naturalnymi skłonnościami człowieka, uniwersalnymi wartościami tkwiącymi w samej jego naturze. Oczywiście - z zachowaniem świadomości o zdarzających się też jej ułomnościach w niektórych egzemplarzach gatunku.

Trudna ale warta uwagi. Potrzebna by uświadomić sobie, że "... moralność jest starsza niż współczesne cywilizacje i religie o co najmniej sto tysięcy lat.", że istnieje samoistnie w nas i że narzucane często kanony prawa boskiego są conajwyżej przedkładaniem interpretacji czyichś - czasem subiektywnych - przekonań nad naturalnymi skłonnościami człowieka, uniwersalnymi ...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Czytając tę i inne książki Fransa de Waal nie mogę oprzeć się porónanion z Richardem Dawkinsem. I porówniania te w większości wypadają na niekorzyść holenderskiego prymatologa. Narracja de Waala bywa chaotyczna. Brakuje tu wyraźnego stawiania tez i podsumowywania, że się te tezy udowodniło. Poza w miarę spójnym wywodem w celu obalenia teorii fasady, ksiązka jest w zasadzie zbiorem ciekawych historyjek o zachowaniu naczelnych, przemieszanych z analizą dzieła malarskiego. Do mnie taka forma jakoś nie przemówiła, a ponadto sporo opowieści ze świata bonobo i szympansów była już znana z "Małpy w każdym z nas".
Niemniej jednak, jest to nadal dobra i ważna książka w dyskusji nad rzekomą nadrzędną rolą religii w kształtowaniu moralności.

Czytając tę i inne książki Fransa de Waal nie mogę oprzeć się porónanion z Richardem Dawkinsem. I porówniania te w większości wypadają na niekorzyść holenderskiego prymatologa. Narracja de Waala bywa chaotyczna. Brakuje tu wyraźnego stawiania tez i podsumowywania, że się te tezy udowodniło. Poza w miarę spójnym wywodem w celu obalenia teorii fasady, ksiązka jest w zasadzie...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Czy człowiek może żyć bez wiary? W Boga. W Państwo. W społeczeństwo? Odpowiedź na to pytanie zaskakuje. A w co wierzą bonobo? Czym ich struktura społeczna różni się od społeczeństwa szympansów? I w którym społeczeństwie ludzie odnaleźli by się łatwiej? Fascynująca lektura.

Czy człowiek może żyć bez wiary? W Boga. W Państwo. W społeczeństwo? Odpowiedź na to pytanie zaskakuje. A w co wierzą bonobo? Czym ich struktura społeczna różni się od społeczeństwa szympansów? I w którym społeczeństwie ludzie odnaleźli by się łatwiej? Fascynująca lektura.

Pokaż mimo to

Bonobo i ateista. W poszukiwaniu humanizmu wśród naczelnych (2013) – Frans de Waal
(The Bonobo and the Atheist. In Search of Humanism Among the Primates)

Lekka, przyjemna lektura nt. zakorzenionych w nas grupowych mechanizmów współczucia i empatii, moralności której nie narzuca religia, a która po prostu wpisana jest w naszą konstrukcję biologiczną*.

Autor wypowiada się bardzo swobodnie, z dystansem do otaczającej nas rzeczywistości, mądrze posługuje się przykładami, przytacza ważne obserwacje i analizy. Całość ma charakter popularnonaukowej publicystyki. Plusem tekstu jest przywołanie postaci Jhieronimusa Boscha i jego twórczości, która podobnie jak malarstwo Bruegla koresponduje z tematem rozważań de Waala. (Minusem to, że jego obrazy bywają nadinterpretowywane; malarz dawał się ponieść fantazji, nierzadko malował to co estetycznie mu odpowiadało, bez szczególnego zamysłu stworzenia zagadkowej metafory – zapewne dobrze się przy tym bawiąc, tak jak Beksiński).

W książce znajdziemy wiele powtórzeń względem „Our Inner Ape”, a zapewne także innych publikacji de Waala. Powtórzenia mają charakter parafraz, wspomnień i skrótów – z perspektywy czytelnika wcześniejszych pozycji może to być odbierane jako tworzenie kolejnej wersji tego samego tytułu.

Książkę czyta się z przyjemnością, tłumaczenie Krzysztofa Kornasa (2014) wydaje się być bardzo dobre, poza garstką omyłek pomiętych przez redakcję i korektę, które koniecznie należałoby poprawić w kolejnym wydaniu** – wszystko OK. Dla młodszego czytelnika „Bonobo i ateista” będzie bodźcem do właściwego ukierunkowania poglądów, zachętą do pielęgnowania postaw prospołecznych i wnikliwego oglądu na otaczający nas świat. Prawidłowo ukształtowani dorośli, którzy mają już swoje lata – docenią niezwykła życzliwość autora, jego pasję, ciekawe uzasadnienia obserwacji i dobry styl.

(Tytułowy ateista to de Waal. O samych bonobo jest tutaj mniej więcej tyle co o szympansach i innych małpach).


* W posłowiu, w zasadzie zbędnym wobec pełnej klarowności stylu de Waala, przeczytamy, że badacz: „stara się zrozumieć naturę ludzką, badając zachowania naszych gatunków siostrzanych. Centralnym zagadnieniem jest pochodzenie moralności. [...] przeprowadza atak na teorię fasady, która głosi że ludzie są z natury egoistami, a wszystkie przejawy moralności zawdzięczamy kulturze [...]. Frans de Waal przekonuje Czytelnika, że ludzka moralność stanowi rozwiniecie zakorzenionych w biologii umiejętności społecznych” (str. 363-364). Warto nadmienić, że autor nie atakuje, spokojnie i rzeczowo kontestuje to co według jego ustaleń nie odpowiada faktom. Niekiedy wręcz przesadnie stara się nie zrazić do swoich poglądów, a razy wymierza swoim „kolegom po fachu” (Dawkins, Hitchens), właśnie za nadmierną wojowniczość. W tym samym posłowiu pada pytanie„dlaczego de Waal nie bierze w ogóle pod uwagę możliwości, że nadbudowana zdolnościami społecznymi ssaków ludzka moralność może być odbiciem reguł moralnych, o których istnieniu mówią doktryny religijne”: (str. 367). Autor twierdzi że to dobro jest czymś pierwotnym, czego konsekwencją jest wytworzenie założeń moralnych powiązanych z religią, a w takim ujęciu* mowa jest o jakimś nienazwanym wszechprawie pochodzącym od siły nadrzędnej, tutaj ewidentnie piszący ma na myśli Boga.
* Stanowisko wyrażone w sposób nieco zagmatwany.
** UWAGI: stopka redakcyjna – Wikimedii? Wikiemedia Commnos – to są wiki-media, wiki-mediów w spolszczeniu, zła końcówka, powinno być bez zmian; str. 15 – ma parę czy tworzy parę?; str. 24 – ofiary (ofiarę); 65 – jak mogła mu wyparować skoro zmarł w XIX w? Jakiemu Darwinowi zatem?; str. 72 – dokument opierał się na faktach... w przypadku filmów dokumentalny jest to oczywiste; str. 79 – jej (swoją); str. 102 – błąd w składni tekstu (brak przerw między wyrazami, zbyt gęsto); str. 126 – w tekście pada że ksiądz w stronach Autora mógł liczyć na poczęstunek, jako uzasadnienie pada: „gdyż wszyscy wiedzieli, że duchownym żyje się dobrze” – ??? – gdyby była tu odwrotność, że żyje się im źle, albo że należy żyć dobrze z duchownymi, miałoby to jakiś sens; str. 131 – z książki „Bóg nie jest wielki” można wywnioskować, że Hitchens tkwił w religii głownie z uwagi na relacje uczuciowe z religijnymi partnerkami, którym zależało na religijnych ceremoniach zaślubin i ogólnym poszanowaniu kultury w jakiej funkcjonowały; str. 134 – fakt (faktu); str. 226 – zostawiono w oryginale FROM; str. 335 – Yeroena (Yeroen).



Omówiony w książce eksperyment z kapucynkami:
Two Monkeys Were Paid Unequally: Excerpt from Frans de Waal's TED Talk
https://www.youtube.com/watch?v=meiU6TxysCg

+

Osobiście spotkałem się nie tak dawno z pytaniem które w zamyśle żądającego odpowiedzi miało być zapewne miażdżące i sprytnie wykazywać jego rację: jak bez wiary w Boga odróżniasz dobro od zła?
Pamiętam że zbaraniałem. Co ma piernik do wiatraka? Każdy człowiek wie co sprawia mu przykrość i umie wczuć się w rolę innej osoby, każdy ma jakąś zdolność do empatii – mniejszą lub większą. Nikt nie lubi być krzywdzony, okradany czy pomawiany – a łzy, krzyk i apatia nie są świadectwami zadowolenia. Dobro może być różnie rozumiane, bo dla każdego dobre jest co innego, ale złem jest zawsze i niezmiennie to co wyrządza komuś krzywdę, natomiast wolność mojej osoby kończy się tam gdzie zaczyna wolność innej. To jest proste i oczywiste. Nie czyń drugiemu co tobie niemiłe – nie trzeba skrajnie wysokiego IQ by to rozumieć. Czy te przeredagowane formułki z katechizmu są aż tak bardzo odkrywcze? To brzmi tak jakby bez nich ludzie kompletnie nie wiedzieli co robić. Poza tym dochodzi smutny fakt że wielu chrześcijan bardziej motywuje do pozytywnego zachowania strach przed wieczną karą niż świadomość że mogą komuś zaszkodzić.

Niestety, ludzie deklarujący się jako wierzący zwykle nie robią głębszych analiz co do spraw wybiegających poza ich codzienną egzystencję, i wypowiadają się równie chętnie co pochopnie, więc takie pytanie, podbudowane przeświadczeniem że „poganie” i ateiści to w mniejszym lub większym stopniu degeneraci – raczej nie powinno dziwić.

Twierdzenie że gdyby nie było Boga, religii oraz jej nakazów, nie byłoby rozróżnienia dobra i zła, nie byłoby też wiadomo co można a czego nie, i nic nie miałoby sensu – jest świadectwem bezmyślności oraz silnej indoktrynacji (czerpiącej pełnymi garściami z mitu Sodomy i Gomory, Potopu i innych bajek). Jest to bezgranicznie smutne.

Bonobo i ateista. W poszukiwaniu humanizmu wśród naczelnych (2013) – Frans de Waal
(The Bonobo and the Atheist. In Search of Humanism Among the Primates)

Lekka, przyjemna lektura nt. zakorzenionych w nas grupowych mechanizmów współczucia i empatii, moralności której nie narzuca religia, a która po prostu wpisana jest w naszą konstrukcję biologiczną*.

Autor wypowiada się...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

 "Bonobo i ateista" Fransa de Waal, to książka w której autor przedstawia źródła pochodzenia moralności. Polemizuje z neoateistami m.in. Dawkinsem. To jednak nie tylko książka o ewolucji i prezentacji cech porównawczych naczelnych i naszego najbliższego człekokształtnego Bonobo. Wiele ciekawych opisów malarstwa Boscha i prezentacja wielu lektur, które za sprawą de Waal'a znalazły się na mojej liście życzeń. Gorąco polecam.

 "Bonobo i ateista" Fransa de Waal, to książka w której autor przedstawia źródła pochodzenia moralności. Polemizuje z neoateistami m.in. Dawkinsem. To jednak nie tylko książka o ewolucji i prezentacji cech porównawczych naczelnych i naszego najbliższego człekokształtnego Bonobo. Wiele ciekawych opisów malarstwa Boscha i prezentacja wielu lektur, które za sprawą de Waal'a...

więcej

mniej

Pokaż mimo to