Jeśli ktoś już się znudził Zafonami, Grandesami czy Molinami i chce się dowiedzieć, jakie powieści o wojnie domowej wydawano za czasów Franco, to jest dobra książka. Obok słynnego Miliona umarłych Gironelli może i najlepsza, nie wiem czy coś Sendera się załapie. Na pewno nie ten zbok Cela, dla którego wszystko kręci się wokół czterech liter. Powieść Gironelli (1961) była pierwszą, w której Republikanie są ludźmi i mają głos. Wydana 6 lat potem powieść Lery była pierwszą, pisaną całkowicie z republikańskiej perspektywy.

No więc mamy mroczne czasy frankizmu, soldateska rządzi, klechy kradną dzieci, a lud tylko jęczy i czeka na lepsze czasy. No i w takim właśnie roku 1967 wychodzi ta powieść. O czasach sprzed prawie 30 lat, a mianowicie o kilku tygodniach w marcu 1939, między zamachem stanu Casado a wkroczeniem do Madrytu armii Narodowców. Czyli jak jedni Republikanie skoczyli do gardła innym Republikanom.

Powiedzmy sobie szczerze, powieść taka sobie. Mniej więcej wiadomo, czego się spodziewać. Rozgoryczenie, zniechęcenie, stracone złudzenia, obawy, szukanie winnych, ci już się poddali, ci jeszcze się łudzą, a ci kradną i kombinują. Występują też postacie historyczne (Largo Caballero, Alvarez del Vayo, Rosenberg, Mije) i takie jakby upozowane na historyczne ("coronel Sena" coś bardzo przypomina Arturo Mena Roiga). Zdaje się, że z wiernością faktom to jest różnie. Główni protagoniści - Federico, Cubas, Casanova - mają chyba sporo z autora, którego osobiste perypetie w czasie wojny odzwierciedla też rozkład sympatii: anarchiści wypadają lepiej od socjalistów, a najgorzej wypadają komuniści.

Książka jest może ciekawsza jest jeśli czytamy ją nie z myślą o czasie narracji, ale o czasie jej wydania. Co można było wtedy napisać? Czego nie można było napisać? Co trzeba było napisać? Czy jest tu jakaś gra z cenzurą? Albo z innymi autorami? Albo z czytelnikiem?

Powieść kończy się z chwilą, gdy Federico, były anarchista w łapach frankistów, jest gdzieś prowadzany. "Era un pasillo largo y oscuro"; to jest właśnie ostatnie zdanie powieści. Jak Państwo myślicie, czy w roku 1967 w Polsce wydali by powieść o byłym żołnierzu NSZ, która kończy się jak w więzieniu bezpieki wprowadzają go w "długie i ciemne przejście"?

Jeśli ktoś już się znudził Zafonami, Grandesami czy Molinami i chce się dowiedzieć, jakie powieści o wojnie domowej wydawano za czasów Franco, to jest dobra książka. Obok słynnego Miliona umarłych Gironelli może i najlepsza, nie wiem czy coś Sendera się załapie. Na pewno nie ten zbok Cela, dla którego wszystko kręci się wokół czterech liter. Powieść Gironelli (1961) była...

Wojna domowa w Hiszpanii 1936-1939. Ostatnie dni Republiki. Faszyści Franco wygrywają. Front Ludowy, który trzeszczał przez całą wojnę sypie się w obliczu klęski. Republika na dłuższą metę nie miała szans. Bohaterstwo i heroizm to za mało przeciw lotnictwu i czołgom. Autor przedstawił atmosferę, jaka panowała w Madrycie tuż przed wkroczeniem Franco. Upadek morale, rozkład organizacyjny. Z ukrycia wyłazi piąta kolumna. Wielu z tych, którzy demonstracyjnie popierali Republikę teraz wiwatuje na cześć faszystów. Z nor wyłażą księżula i zakonnice. Zwyciężyli bezbożników. Znów wszystko wróci do normy - bogacze do swych majątków i fabryk, biedaki do ciężkiej harówy na swoich starych właścicieli. Rewolucja stłumiona. Zostały tylko ostatnie sztandary - sztandary nadziei...
cdn

Wojna domowa w Hiszpanii 1936-1939. Ostatnie dni Republiki. Faszyści Franco wygrywają. Front Ludowy, który trzeszczał przez całą wojnę sypie się w obliczu klęski. Republika na dłuższą metę nie miała szans. Bohaterstwo i heroizm to za mało przeciw lotnictwu i czołgom. Autor przedstawił atmosferę, jaka panowała w Madrycie tuż przed wkroczeniem Franco. Upadek morale, rozkład...