Literacka Nagroda Europy Środkowej „Angelus” to najwyższa finansowa nagroda literacka w Polsce – na zwycięzcę czeka 150 tysięcy złotych. Nominowani do finałowej siódemki otrzymują 5 tysięcy złotych. Nagroda trafia także do tłumacza – 40 tysięcy złotych otrzyma autor najlepszego przekładu.

Do Angelusa 2023 zgłoszono 125 powieści, a jury wybrało z nich czternaście, których tytuły ogłoszono w czerwcu. Mocna reprezentacja literatury ukraińskiej, Austria, Słowacja, Niemcy, Bośnia i Hercegowina oraz Albania, a także cztery tytuły z Polski walczyły o miejsce w finale. Teraz wiemy już, które książki uznano za warte wyróżnienia ostateczną nominacją. 

Literacka Nagroda Europy Środkowej Angelus 2023 – finałowa siódemka:

1. Stanisław Asiejew, „Świetlana droga. Obóz koncentracyjny w Doniecku”, tłum. Marcin Gaczkowski, Wydawnictwo Kolegium Europy Wschodniej | Ukraina
   
   Kup książkę
2. Tamara Duda, „Córeczka”, tłum. Marcin Gaczkowski, Wydawnictwo Kolegium Europy Wschodniej | Ukraina
   
   Kup książkę
3. Katarína Kucbelová, „Czepiec”, tłum. Katarzyna Dudzic-Grabińska, Wydawnictwo Ha!art | Słowacja
   
   Kup książkę
4. Zyta Rudzka, „Ten się śmieje, kto ma zęby”, Wydawnictwo W.A.B. Foksal | Polska
   
   Kup książkę
5. Judith Schalansky, „Spis paru strat”, tłum. Kamil Idzikowski, Wydawnictwo Ha!art | Niemcy
   
   Kup książkę
6. Piotr Siemion, „Bella, ciao”, Wydawnictwo Filtry | Polska
   
   Kup książkę
7. Saša Stanišić, „Skąd”, tłum. Małgorzata Gralińska, Książkowe Klimaty | Bośnia i Hercegowina / Niemcy
   
   Kup książkę

Na liście nie zabrakło powieści, które dotykają palącego i niezwykle aktualnego problemu wojny. Tego tematu dotyczą zarówno „Córeczka” Tamary Dudy (piszącej o wojnie w Donbasie w 2014 roku), jak i „Świetlana droga” Stanisława Asiejewa (opisującego terror obozu koncentracyjnego w Doniecku). Autor ten – dziennikarz pochodzący z tego miasta – został przez Rosjan uznany za szpiega i terrorystę. Od wojny nie ucieka też proza Sašy Stanišicia (uchodźcy z Bośni i Hercegowiny, który od 14. roku życia mieszka w Niemczech), który w nominowanej powieści „Skąd” wraca do lat 90. i konfliktu na Bałkanach.

Z kolei niemiecka pisarka Judith Schalansky w „Spisie paru strat” pochyla się nad problemem utraty, w tytułowym spisie wymieniając zatopione wyspy, wymarłe zwierzęta czy wyblakłe mapy „w przekonaniu, że choć pisanie nie przywraca niczego do życia, to jednak pozwala wszystkiego doświadczyć”. Słowacka poetka Katarína Kucbelová w debiucie prozatorskim relacjonuje swoją podróż do regionu w Niżnych Tatrach. Ucząc się szyć tytułowy czepiec, autorka słuchała miejscowych, a w wyniku jej spotkań z mieszkańcami powstała powieść reportażowa o wykorzystywaniu kultury ludowej przez słowackie władze oraz stereotypach niszczących miejscową społeczność.

Jedna z dwóch polskich powieści nominowanych w finale także porusza temat wojny. Pochodzący z Wrocławia Piotr Siemion w „Bella, ciao” opisuje zrujnowany świat, gdy armie się wycofują, zostawiając za sobą gruzy oraz zniszczone życia. W piekle jest jednak nadzieja, którą odnaleźć można w krótkim losie splotów i zdarzeń… lecz czy na pewno?

Zyta Rudzka w „Ten się śmieje, kto ma zęby” przedstawia historię małżeństwa fryzjerki Wery zakończonego śmiercią jej męża. Rudzka powołuje do życia silną, charyzmatyczną bohaterkę, nie szczędząc przy tym humoru i ostrego języka. Za tę powieść autorka otrzymała niedawno Nagrodę Literacką m.st. Warszawy.

Angelus 2023. To już osiemnasta edycja nagrody

Nad tegoroczną, osiemnastą już edycją nagrody czuwa przewodniczący jury Martin Pollack. Wraz z nim w gremium jurorskim znaleźli się: Wojciech Browarny (literaturoznawca, profesor Uniwersytetu Wrocławskiego), Kinga Dunin (socjolożka, publicystka, krytyczka literacka), Michał Nogaś (dziennikarz radiowy i prasowy specjalizujący się w literaturze), Mykoła Riabczuk (ukraiński krytyk literacki i eseista), Justyna Sobolewska (krytyczka literacka, dziennikarka tygodnika „Polityka”) oraz Andrzej Zawada (krytyk i historyk literatury, professor emeritus Uniwersytetu Wrocławskiego).

O swoich faworytach zdecydować mogą też czytelnicy, przyznając Nagrodę im. Natalii Gorbaniewskiej. Publiczność może na książki z finałowej siódemki oddawać głosy w internetowym głosowaniu. Potrwa ono od 18 września do 13 października. Laureat lub laureatka plebiscytu otrzymuje zaproszenie na trzymiesięczną rezydencję literacką we Wrocławiu.

W zeszłym roku Nagrodą im. Natalii Gorbaniewskiej doceniono „Ostatnią podróż Winterberga” autorstwa czeskiego pisarza Jaroslava Rudiša. Autorem najlepszego przekładu został Daniela Warmuz – za tłumaczenie z węgierskiego książki „Szatański pomiot” Zoltána Mihálya Nagya. Z kolei Angelus 2022 trafił w ręce Polaka – nagrodzono „Pulverkopf” Edwarda Pasewicza. Czy w tym roku statuetka również powędruje do autorki lub autora z Polski? Przekonamy się 14 października.

Czytaliście nominowane książki? Kto waszym zdaniem zasługuje na wygraną?