Literacka mapa Polski: 6 miejsc opisanych w książkach

Warszawa, „Król”, Szczepan Twardoch, średnia ocen w lubimyczytać.pl: 7,8/10

Książek o Warszawie, rozgrywających się w tym mieście, powstało niemało. Wśród autorów opisujących stolicę znalazł się Szczepan Twardoch. Ślązak, dla którego śląska tożsamość, jak podkreśla w wywiadach, jest bardzo ważna, postanowił napisać książkę właśnie o przedwojennej (i w mniejszym stopniu – wojennej) stolicy. Ten literacki obraz stolicy Polski tak mnie zachwycił, że nieraz brałam udział w spacerach śladami tej powieści. Choć to spacery w poszukiwaniu pozostałości po mieście, którego już nie ma, to były dla mnie tym bardziej ciekawe, że mieszkam blisko wielu miejsc w „Królu” opisanych. Przedstawiona przez Twardocha przedwojenna Warszawa jest mroczna, pełna przemocy, miejsc, w których ludzie mieszkają w trudnych warunkach. Właściwie w książce czytamy o dwóch Warszawach: jednej pełnej salonowego przepychu i drugiej skupionej wokół dzielnicy żydowskiej i ulic Nalewki, Nowolipie, Nowolipki, wokół Kercelaka, na którym można było kupić wszystko, ale i stać się ofiarą kradzieży lub szulerów.

Jak napisał użytkownik Krzysztof Młodawski:

Sandomierz, „Ziarno prawdy”, Zygmunt Miłoszewski, średnia ocen w lubimyczytać.pl: 7,7/10

Zbigniew Miłoszewski akcję swoich powieści z cyklu o Teodorze Szackim osadził w kilku polskich miastach. W „Uwikłaniu”, śladem bohatera, podążamy ulicami Warszawy, w „Gniewie” przenosimy się do Olsztyna, rodzinnego miasta żony Zygmunta Miłoszewskiego, akcja „Ziarna prawdy” rozgrywa się natomiast w Sandomierzu. Miejscowość, która otrzymała prawa miejskie przed 1227 rokiem, dzisiaj nazywana jest „małym Rzymem” (z powodu usytuowania na siedmiu wzgórzach), w roku 2021 Sandomierz został z kolei wpisany na listę pomników historii. Nic więc dziwnego, że opowieść o tym, jak współczesne zbrodnie osadzone są w historii Polski sprzed wielu lat, Miłoszewski postanowił umiejscowić właśnie w tym mieście. Czytając „Ziarno prawdy”, razem z Szackim przenosimy się z jego mieszkania przy ul. Długosza na Rynek, do sandomierskiej katedry i synagogi.

Bydgoszcz, „Pamiętnik gapia”, Zbigniew Raszewski, średnia ocen w lubimyczytać.pl: 8,0/10 (pierwsze wydanie), drugie możesz ocenić TUTAJ

Zbigniew Raszewski kojarzony jest głównie ze swoimi zasługami dla polskiego teatru. To autor licznych prac poświęconych historii i teorii teatru, był profesorem na Wydziale Wiedzy o Teatrze Państwowej Wyższej Szkoły Teatralnej, przez 40 lat redagował „Pamiętnik Teatralny”. Raszewski urodził się i studiował w Poznaniu, dzieciństwo i lata nastoletnie spędził w Bydgoszczy. To właśnie jej poświęcił „Pamiętnik gapia. Bydgoszcz, jaką pamiętam z lat 1930–1945”. To pamiętnik niezwykły, ponieważ składa się na niego 300 ułożonych alfabetycznie haseł, za pomocą których autor wspomina swoją młodość w mieście nad Brdą. Choć częściowo przypadła ona na trudne czasy wojny, nie brak w książce wspaniałych opisów pięknego bydgoskiego – nieistniejącego niestety dzisiaj, spalonego przez Niemców – teatru. To tam młody Raszewski rozwijał swoje zainteresowanie tą dziedziną sztuki. W „Pamiętniku gapia” niemało jest również wspomnień wydawanych wówczas codzienników, działających wtedy sklepów, a także mundurów konkretnych wojskowych formacji.

Po raz pierwszy „Pamiętnik gapia” został wydany w roku 1994, dwa lata po śmierci autora, a 26 lat później bydgoskie Stowarzyszenie kolorOFFon wydało go ponownie. O tej wyjątkowej, zwłaszcza dla bydgoszczan i bydgoszczanek (czyli również mnie), książce, użytkownik o nicku Krzyszrof napisał:

Poznań, Jeżycjada, Małgorzata Musierowicz, średnia ocen w lubimyczytać.pl: 7,1/10

Co ciekawe, Zbigniew Raszewski był przyjacielem Małgorzaty Musierowicz – twórcy przez lata wymieniali ze sobą korespondencję, którą częściowo opublikowano w „Listach do Małgorzaty Musierowicz”. Sama Musierowicz przez lata była związana ze stolicą Wielkopolski (obecnie chwali sobie życie na wsi), którą opisała w niejednej książce z cyklu o rodzinie Borejków. Do dzisiaj fanki twórczości autorki odwiedzają ulicę Roosevelta 5, gdzie znajdować się miało mieszkanie sióstr oraz Ignacego i Mili. Co więcej, choć w „Szóstej klepce” przy ul. Słowackiego 18, w „domu z wieżyczką”, mieszka rodzina Żaków, tak naprawdę przez lata mieszkała tam sama autorka.

Zwiedzanie Poznania śladami Jeżycjady to pomysł na dość długi spacer. Poza kamienicami na Słowackiego i Roosevelta warto odwiedzić m.in. Teatr Nowy, Operę Poznańską, przejść most Teatralny, zobaczyć, co ciekawego dzieje się w Centrum Kultury Zamek czy zrobić zakupy na rynku Jeżyckim.

Pokrzydowo, seria o Lipowie, Katarzyna Puzyńska, średnia ocen w lubimyczytać.pl: 7,2/10

Przez wiele lat mieszkałam w małej miejscowości, którą do dzisiaj bardzo chętnie odwiedzam. Kiedyś, czytając jeden z reportaży poświęconych Szwecji, przeżyłam niemałe zdziwienie, gdy zobaczyłam, że autorka opisuje moją wieś. Niestety w kontekście znajdującego się w niej cmentarza z grobami nazistów oraz pewnej szwedzkiej nazistki, która urodziła się w mojej gminie. Mieszkańcy znajdującego się w powiecie brodnickim Pokrzydowa mają więcej szczęścia, choć może i nie do końca. To właśnie Pokrzydowo stanowi pierwowzór książkowego Lipowa w cyklu tworzonym przez Katarzynę Puzyńską. Z jednej strony autorka opisuje znajdujące się tam piękne krajobrazowo tereny, z drugiej – jak na tak małą miejscowość niemało w niej morderstw! Co roku w Pokrzydowie odbywają się również… zloty w „Lipowie”, w których uczestniczy sama autorka, a fani i fanki jej twórczości mogą brać udział m.in. w spacerach po okolicy, kryminalnych grach terenowych, turniejach wiedzy o książkach z tego cyklu.

II RP, „Rowerem przez II RP. Niezwykła podróż po kraju, którego już nie ma. Reportaż z 1934 roku”, Bernard Newman, średnia ocen w lubimyczytać.pl: 7,3/10

Na koniec książka nie o konkretnym mieście czy wsi w Polsce, a o całym kraju. I to tym sprzed niemal 90 lat. Bernard Newman był brytyjskim pisarzem i podróżnikiem, w czasie pierwszej wojny światowej działał jako szpieg i walczył jako żołnierz. W czasie między pierwszą a drugą wojną światową odwiedził ponad 60 krajów, zwykle przejeżdżał przez nie na rowerze. Kilka razy odwiedził również Polskę. W „Rowerem przez II RP” autor opisuje kraj, którego my, żyjący współcześnie, nie mogliśmy nigdy zobaczyć, więc lektura tej książki tym bardziej staje się intrygująca. Newman przybywa więc do tego egzotycznego dla niego kraju, na dodatek powstałego na nowo po 123 latach zaborów. Miejsca i ludzie, których Bernard Newman oraz George (tak, autor nadał swojemu rowerowi imię) spotykają po drodze, wprawiają podróżnika raz w zachwyt, raz w osłupienie, czasem wzbudzają śmiech czy litość. Czytanie o nieistniejącej już w takim kształcie Polsce, przedstawionej oczami brytyjskiego szpiega i żołnierza, może budzić w osobie poddającej się lekturze podobne emocje, uczucia, jakie w autorze budziła wizyta w II RP. Co ciekawe, w październiku w księgarniach ukaże się druga książka Newmana o Polsce – „Rowerem przez Polskę w ruinie”.

O tej pierwszej użytkowniczka Dotka76 napisała:

Oczywiście to tylko część ogromnej całości. Tyrmand pisał przecież o Warszawie, Remigiusz Mróz w „Nieodnalezionej” i „Behawioryście” o Opolu, Katarzyna Bonda o Hajnówce i Łodzi, Marek Krajewski z kolei o Wrocławiu. Jakie więc książki dodalibyście do tej listy? Akcja których powieści rozgrywała się w miejscowości, w której mieszkacie? Czekam na wasze komentarze!