Tak jak się spodziewałem, opowiadania Alejo Carpentiera niczym nie ustępują jego wspaniałym powieściom, zwłaszcza „Eksplozji w katedrze”, „Podróży do źródeł czasu” czy „Szaleństwu i metodzie”.

Także i tu znajdujemy wielkie tematy Mistrza, jak konflikt cywilizacji czy dominacja jednej nad inną albo istota władzy. A wszystko w kontekście podboju Nowego Świata, a właściwie jego zniszczenia. Kilka tych opowiadań to absolutne arcydzieła.

„Powrót do ziarnka” wyrafinowanym językiem i wielokrotnie złożonymi, jak to u Autora, zdaniami ukazuje w skrócie żywot magnata – widziany wspak. Narracja zaczyna się od burzenia jego posiadłości po śmierci, po czym cofa się poprzez całe jego życie aż do dzieciństwa. Oglądamy w genialnie ujętych błyskach epizody jego egzystencji, świadczące kim był i jaki był, ale nie tylko. Wraca także Czas.

„Pojawiło się na nowo wielu krewnych. Wróciło wielu przyjaciół. Zapłonęły już jasno kandelabry w dużym salonie. Zabliźniły się szpary fasady. Fortepian stał się na nowo klawikordem (…) Odzyskawszy wigor, Marcial spędzał teraz całe popołudnia w objęciach markizy”.

Lektura przywołała słynny film „Memento”. Choć to tylko zwykły kryminał, to wywarł na mnie niemałe wrażenie właśnie tym, że akcja toczy się wspak. Zaczyna się od zabójstwa, wiemy kto zabił, ale dopiero potem poznajemy jego motywy. A synapsy szaleją, bo jak nie uważamy, to niczego nie zrozumiemy….

Inne wspaniałe opowiadanie to „Podobny do nocy”. Zaczyna się zwyczajnie: ot, Grecy szykują się do wyprawy na Troję. Ale w miarę lektury okazuje się, że nie tylko. Że to obraz każdej wyprawy, która stanie się przełomem dla ludzkości, choć niekoniecznie jej chwałą, ale na pewno – tekstem kultury. Bo chodzi jednocześnie i o krucjaty (także wobec albigensów),i o wyprawy konkwistadorów.

„Nic wielkiego nie można uzyskać bez walki, a co do naszej świętej wiary, to jej litera musi być krwią pisana” – deklaruje jeden z nich. Kwestionuje też opinię swej narzeczonej, która „pochwalała tego, który bezbożnie twierdzi, że dzikusy z Nowego Świata nie mają powodu zamieniać na naszą swojej religii, ponieważ ich wiara bardzo pożytecznie służyła im przez długi czas”.

Bohater z goryczą wyrusza zatem w nieznane, świadomy dodatkowo, że: ”minął czas girland, wieńców laurowych, wina w każdym domu, zawiści słabych i łask kobiet. Teraz miały się zacząć pobudki, błoto, spleśniały chleb, arogancja dowódców, krew rozlana przez pomyłkę, cuchnąca gangrena”.

Ponadto rozchodzą się pogłoski, że historia porwanej Heleny „jest zwyczajną propagandą wojenną szerzoną przez Agamemnona za zgoda Menelaosa”. A w rzeczywistości „chodzi o to, aby sprzedać więcej wyrobów glinianych, więcej tkanin, więcej waz ozdobionych scenami wyścigów kwadrygi, utorować sobie nowe drogi do krajów azjatyckich”.

Znakomita, acz lekko groteskowa, przypowieść „Wybrańcy”, nawiązująca do mitu Arki Noego, z tym że takich korabiów jest pięć, każdy na poszczególny kontynent. Dochodzi zatem do spotkania ich kapitanów. ”Najważniejsze, to wiedzieć, czy ludzie wyszli lepsi z tej próby – powiedział Noe. Kapitanowie zjedli kolację w milczeniu”.

Jednak los nie był dla nikogo łaskawy. „Bogów jest wielu - myślał – A gdzie jest tylu bogów, ile ludów, nie może panować zgoda, tylko trzeba żyć w nieporozumieniu i niezgodzie co do spraw Wszechświata”.

„Co prędzej wrócił na Ogromną Łódź, widząc że ludzie, zaledwie ocaleni, zaledwie stworzeni, zabijają się między sobą. I w zależności od pozycji, jaką zajęli w bitwie, na wybrzeżu wybranym na miejsce zmartwychwstania, widać było jasno, że już powstali „ci z wyżyn” i „ci z doliny”. (…) „Myślę, żeśmy stracili czas” – powiedział stary Amaliwak, wprawiając w ruch swoją Ogromną Łódź. I tego wieczora nie żałował sobie trunku z kukurydzy”.

Jeśli to naprawdę pierwsza opinia o tym niepozornym, a zachwycającym zbiorku, to mam choć nadzieję, że nieostatnia.

PS Niestety, na str. 133 fatalny błąd tłumacza czy redaktora, a może i obydwu, gdy narrator wspomina o płytach „Wandy Landowskiej, Elisabeth Schwartzkopf, Luisa Armstronga, Dawida Ojstracha i „Art” Tatum”. Problem w tym, że Tatum to również imię kobiece, ale tu mowa była o słynnym amerykańskim pianiście Arthurze Tatumie (zwanym „Art”). A prawdziwe nazwisko niemniej słynnej śpiewaczki (w Jarocinie urodzonej) to Schwarzkopf.

Tak jak się spodziewałem, opowiadania Alejo Carpentiera niczym nie ustępują jego wspaniałym powieściom, zwłaszcza „Eksplozji w katedrze”, „Podróży do źródeł czasu” czy „Szaleństwu i metodzie”.

Także i tu znajdujemy wielkie tematy Mistrza, jak konflikt cywilizacji czy dominacja jednej nad inną albo istota władzy. A wszystko w kontekście podboju Nowego Świata, a właściwie...