To nie jedna, a trzy równoległe książki: splecione ze sobą, jednak do końca utrzymujące swoją osobność. Stąd blisko 750 stron i nieporęczny rozmiar, stanowiące koszt unikalnego i moim zdaniem udanego pomysłu literackiego, jakim jest "Mozaika indyjska".

Pierwszą warstwę "Mozaiki" stanowią obserwacje, notatki, spostrzeżenia na temat subkontynentu (nie tylko Indii, ale także Cejlonu i Bangladeszu) osoby, która przybywa tu po raz pierwszy i wyrusza w długą, czasami meczącą, ale intrygującą, wielomiesięczną podróż. To osobiste, w jakiejś mierze także autorefleksyjne obserwacje miejsc, ludzi, sytuacji, rzeczy oraz reakcji na nie podróżnego który przybył z zachodniego kręgu kulturowego. Nie jest to systematyczny opis podróży czy miejscowości, a raczej luźne impresje, wyimki z notatnika, zapisywane na gorąco wrażenia. Mimo, że nie stanowią precyzyjnego opisu odwiedzanego kraju, trafiają często w sedno lub zaskakują ciekawymi porównaniami perspektywy europejskiej i indyjskiej. Jako osoba, która po Indiach podróżowała kilkukrotnie, doceniam też szczerość opisu często ambiwalentnych odczuć podróżnego ze świata zachodniego, który ląduje w obcym, chaotycznym kosmosie indyjskiej rzeczywistości, nieporównywalnym z absolutnie żadnym innym egzotycznym krajem.

Druga warstwa książki to dziesiątki fotografii. Impresyjnych, świadomie wydrukowanych w gorszej rozdzielczości, odsłaniających jedynie kontury indyjskiego świata. Zdjęcia są sugestywne, budują atmosferę opowieści. Nie są za to informacyjne (zwykle nie wiemy, c dokładnie przedstawiają), nie mają też wiele wspólnego z folderowymi kliszami turystycznymi, jakie każdy może znaleźć w kilka kliknięć w internecie. Warto docenić subtelność i umiejętne budowanie obrazu indyjskiego subkontynentu zdjęciami, które nie oszukują, sugerując przewodnikowy, systematyczny porządek opisu kraju i nie wdzięczą się pocztówkową idealizacją. W zamian oddają wrażenia, które znajdujemy także w notatkach z podróży autora.

Warstwa trzecia to kilkanaście rozdziałów próbujących zwięźle (o ile to możliwe), w formie rozmów mistrza i ucznia przedstawić zasadnicze zręby hinduistycznego światopoglądu, religii, filozofii. Od wedyjskich źródeł, przez hinduski pogląd na kosmologię i naturę istniejącego świata, wyjaśnienie podstawowych zasad religijnych, naukę o życiu i samodoskonaleniu obecną w tradycji hinduskiej, wreszcie holistyczną wizję sensu życia jednostki i istnienia świata, wpisaną w hinduskie wieczne koło czasu. To wyróżniona osobną czcionką, bodaj najbardziej wartościowa część książki, stanowiąca kilkanaście rozdziałów umieszczonych w różnych jej miejscach. Docieramy do tych fragmentów po przeczytaniu kolejnych impresji z podróży i obejrzeniu kolejnych dawek zdjęć. Daje to efekt stopniowego zanurzania się w indyjski kosmos - tak jego obrazy, opisy codzienności jak i filozofię. Forma dialogu między europejskim uczniem i hinduskim mistrzem daje szansę na pokazanie hinduizmu jako systemu religijnego i filozoficznego nie tylko z zewnątrz, ale także oczyma hindusów. Znakomity zabieg, o ogromnym walorze poznawczym. Warto te rozdziały przeczytać nawet kilka razy przed wyjazdem do Indii. Trzeba oczywiście pamiętać, że książka praktycznie pomija takie tematy jak kultura i religia sikhów, dżinistów, muzułmanów i buddystów: społeczności także składających się na niezwykłą indyjską mozaikę.

W końcowej części książki, we fragmentach stanowiących impresje z podróży pojawia się nowy wątek - osobiste listy/ wyznania kierowane do Atis - kobiety, która nie towarzyszy autorowi w podróży. Nie jest jasne kim jest (czasowo porzuconą sympatią autora?), nie jestem też przekonany co do celowości wprowadzenia tego wątku, który nie dodaje wiele ani do warstwy informacyjnej, ani literackiej książki. Nie są to jednak znaczące fragmenty.

"Mozaika indyjska" nie jest lekturą lekką i szybką, tak ze względu na jej obszerność jak i ambitną próbę przekazania zrębów hinduskiej filozofii i teologii o tradycji sięgającej kilku tysięcy lat. Jej przeczytanie to jednak wysiłek w który warto zainwestować swój czas, jeśli chcemy choć trochę zrozumieć fenomen, jakim jest fascynująca, unikalna kultura hinduskich Indii.

To nie jedna, a trzy równoległe książki: splecione ze sobą, jednak do końca utrzymujące swoją osobność. Stąd blisko 750 stron i nieporęczny rozmiar, stanowiące koszt unikalnego i moim zdaniem udanego pomysłu literackiego, jakim jest "Mozaika indyjska".

Pierwszą warstwę "Mozaiki" stanowią obserwacje, notatki, spostrzeżenia na temat subkontynentu (nie tylko Indii, ale także...