Czasem kompletny przypadek rządzi naszym życiem. Ta jakże pasująca do treści „Hokus-Pokusa” sentencja, buduję piękną ironię, gdyż idealnie opisuje przyczynę mojego zetknięcia się z tą książką. Kiedyś pożyczyłem przyjacielowi kilka powieści. Oddał mi je po jakimś czasie, razem z dwiema innymi – w tym z „Hokus-pokus” Vonneguta. Do dzisiaj żaden z nas nie ma pojęcia do kogo właściwie należy ten egzemplarz – nikt się o nią nie upomniał, a mój przyjaciel już w chwili przekazywania mi jej był pewien, że jest moja. Nie znając właściciela pozostawiłem ją przez następne 6 lat w stanie hibernacji, w moim raz rosnącym raz malejącym stosiku książek pożyczonych. Aż kilka dni temu, kiedy stosik zmalał już do owych nieszczęsnych dwóch książek „niczyich” , zdecydowałem się, że ignorując mało atrakcyjną jaskrawą okładkę, zobaczę co to tak właściwie za powieść. I ten przypadek sprawił, że trafiłem na jeden z lepszych przykładów czarnego humoru w literaturze.

„Hokus-pokus” to w największym skrócie historia o kłamstwach. Już właściwie na początku jesteśmy okłamywani, kiedy autor usiłuje nas przekonać, że jest to autentyczny zapis autobiografii Eugena Debsa Hartkego, napisany na skrawkach papieru podczas oczekiwania na proces. Próba urealnienia tego skutkuje taką a nie inną formą tego utworu. Jest urywkowy, porwany. Narrator skacze pomiędzy różnymi wydarzeniami po czym urywa wątek (co jest tłumaczone końcem konkretnego skrawka papieru). Ma też wiele innych zabiegów na swój użytek – wielkość fragmentów zmienia się w zależności od jego fantazji. Może to być jedno słowo – np. „Wietnam”, a może być dwustronicowy dialog. Przemyślenia są całkowicie chaotyczne – od konkretnego zapisu faktów, poprzez cyniczne przemyślenia i ironiczne komentarze, aż do zapisów kaszlu autora czy fraz wpisywanych na naszkicowane nagrobki.

Taka forma powieści (jeśli ten zbiór fragmentów można nazwać powieścią) idealnie łączy się z opowiadaną historią. Eugene Debs Hartke to człowiek, którego największym i chyba jedynym prawdziwym talentem jest umiejętność kłamania. Co ciekawe to właśnie pozwala mu bardzo ostro i wyraźnie dostrzegać brutalną prawdę, ukrytą pod kłamstwami innych. Jest jednak zbyt słaby, żeby cokolwiek z tym robić, więc po prostu poddaje się nurtowi czasu i płynie tam gdzie on go rzuci. Może to być konkurs talentów, na którym musi udawać, że praca ojca to jego dzieło. Albo bezsensowna wojna w Wietnamie, gdzie raczy zarówno młodych rekrutów jak i prasę, opowieściami o zmyślonych zwycięstwach. Lub uniwersytet dla lekko opóźnionych dzieci bogatych rodziców, gdzie zarówno edukujący jak i edukowani reprezentują śmieszny poziom. Niezależnie gdzie się znajduje, nie robi nic, żeby zmienić swoje położenie, mimo iż z jego ironicznych komentarzy widać, że doskonale zdaje sobie sprawę, z otaczającej go głupoty.

Vonnegut za pomocą czarnych barw, ostrego humoru i pragmatycznego cynizmu maluje bardzo pesymistyczny obraz Ameryki i ludzkości w ogóle. Wielkie Stany Zjednoczone to coraz bardziej popadający w ruinę kraj, który wyprzedaje wszystko co może zagranicznym inwestorom. Władza, ekonomia, szkolnictwo, moralność – wszystko oparte jest na hokus-pokusie, wielkim kłamstwie w które wszyscy bez wahania wierzą. Ci zaś którzy nie wierzą są odsądzani od czci jako nihiliści i element wywrotowy. Ludzkość jako ogół wcale nie jest lepsza. Jej głupota i przekonanie o własnej wielkości przez całą powieść śmieszy narratora. Najlepiej odda to cytat wzięty z książki:

„A najgorszą skazą jest to, że jesteśmy najzwyczajniej w świecie głupi. Przyznajcie to! Czy sądzicie, że Auschwitz był dowodem inteligencji? „

Czy polecam tę książkę? Jak najbardziej. Jest to pełna czarnego humoru, krytyczna wizja współczesnej cywilizacji. Książka jest napisana ironicznym, inteligentnym stylem, który przyjemnie się czyta, nawet jeśli się z niektórymi tezami nie zgadza.

Czasem kompletny przypadek rządzi naszym życiem. Ta jakże pasująca do treści „Hokus-Pokusa” sentencja, buduję piękną ironię, gdyż idealnie opisuje przyczynę mojego zetknięcia się z tą książką. Kiedyś pożyczyłem przyjacielowi kilka powieści. Oddał mi je po jakimś czasie, razem z dwiema innymi – w tym z „Hokus-pokus” Vonneguta. Do dzisiaj żaden z nas nie ma pojęcia do kogo...