Od jakiegoś czasu brnę przez najważniejsze utwory z początków fantasy i z miejsca nastawiłem się, że nie będzie to droga łatwa. Obawiałem się utworów, które choć wpłynęły znacząco na rozwój gatunku, to już się z lekka przeterminowały, tracąc cały swój blask na rzecz następców, rozwijających gatunek w kolejnych dziesięcioleciach . Czytając pierwsze opowiadania "Umierającej Ziemi" miałem odczucie, że trafiłem właśnie na ten kawałek literatury, którego tak bardzo się obawiałem. Pierwsze opowieści, choć były ze sobą powiązane, sprawiały, że odczuwałem pewne zagubienie, jednak to z czasem minęło - dalsze utwory uzyskiwały większą spójność, a bogata wyobraźnia Vance'a sprawiła, że im bardziej się zanurzałem w świat Umierającej Ziemi, tym bardziej byłem oczarowany. W pierwszym tomie, to właśnie dwa ostatnie opowiadania "Ulan Dhor" i "Guyal ze Sfere" przykuły najbardziej moją uwagę dzięki ogromnej dozie metaforyczności i znacznej głębi.
Niektórzy mogą mieć wątpliwość, czy na pewno do fantasy zaliczyć świat Umierającej Ziemi. Nigdzie tego ma napisane wprost, ale możemy się domyślać, że obserwujemy losy naszej ojczystej planety w odległej przyszłości, gdzie ludzkość musiała już przeżyć wiele wzlotów i upadków, a Słońce już tylko się tli, dogasając i zwiastując zbliżający się koniec świata. Dodatkowo możemy znaleźć tu wiele elementów znanych nam z prozy science-fiction (jak latające statki pozostawione po dawnej cywilizacji czy magowie eksperymentujący genetycznie), jednak są one tylko elementami dodatkowymi, a całość dosyć mocno osadzona jest w realiach fantasy. Warto też zwrócić uwagę, że podobny pomysł na świat przedstawiony wiele lat później rozwinął i z wielkim rozmachem zrealizował Gene Wolfe w "Księdze Nowego Słońca", która również przeszła do kanonu i również gorąco polecam.
Z miejsca chciałbym uprzedzić, że nie jest to proza, która każdemu przypadnie do gustu i część może się szybko zniechęcić przez mnogość imion, nazw geograficznych, czarów i innego dziwnego nazewnictwa, które bez ustanku sieją zamęt w umyśle czytelnika.

Omawiana książka zawiera jeszcze drugi tom cyklu, którym są "Oczy Nadświata", będący dla odmiany powieścią opowiadającą losy tylko jednego bohatera o imieniu Cugel. Owa postać jest elementem, który szczególnie mnie urzekł w cyklu "Umierającej Ziemi", ponieważ jest antybohaterem - złodziejem, oszustem, cwaniakiem, manipulatorem i skrajnym egoistą, dla którego nie liczy się żaden inny człowiek i zdradzi każdego, jeśli tylko będzie mógł na tym w jakiś sposób skorzystać. Rzadko się zdarza, żeby jakiś autor odważył się na taki zabieg, szczególnie, że nie mamy to do czynienia ze zwykłym tricksterem, a osobnikiem naprawdę niemoralnym, który nieraz może oburzyć czytelnika swoimi czynami. Vance jednak sprawił, że z przyjemnością czytałem kolejne opowieści. Udało mu się w tym niedługim utworze zebrać galerię rozmaitych ludzkich przywar i złych cech charakteru wśród postaci, które miały pecha poznać Cugela w czasie jego wędrówki, doprowadzając do wielu sytuacji podchodzących pod satyrę i sprawiając, że nie raz się uśmiechnąłem.

Pierwszy tom oceniałem na siódemkę, jednak "Oczy Nadświata" sprawiły, że całą książkę oceniam na solidną ósemk. Obydwa tworzą kawał porządnego, przygodowego fantasy i warto po nie sięgnąć, jeśli chcecie poznać jeden z cykli który leży u podstaw gatunku. Cieszę się, że wydawnictwo Solaris dało polskim czytelnikom szansę na poznanie świata Umierającej Ziemi.

Od jakiegoś czasu brnę przez najważniejsze utwory z początków fantasy i z miejsca nastawiłem się, że nie będzie to droga łatwa. Obawiałem się utworów, które choć wpłynęły znacząco na rozwój gatunku, to już się z lekka przeterminowały, tracąc cały swój blask na rzecz następców, rozwijających gatunek w kolejnych dziesięcioleciach . Czytając pierwsze opowiadania...