Ostatnio czytałem książkę Nabokova, w której wychwalał ponad niebiosa Gogola, więc poddany tej niezwykle silnej sugestii (jaką jest reklama geniusza wielbionego na klęczkach) - sięgnąłem po opowiadania Petersurskie (w sumie już czytałem wcześniej NIKOLAJA, nie zachwycił mnie tak jak Słowacki nauczyciela w Ferdydurke, ale powiedzmy, że coś tam mi podeszło).

Autor "Lolity" stawiał go jako poetę dorównującego Szekspirowi, a fakt, że jest na świecie lekko "niedoceniany" zrzucał na tłumaczy (ach Ci biedni tłumacze, czy którykolwiek chociaż raz nie został skrytykowany?). Oczywiście nie zgadzam się z tym, ponieważ tutaj nawet nie było widać 'prób' układania metafor i innych środków stylistycznych, więc nawet jeśli tłumacz byłby słaby, to zwyczajnie nie miał czego (kolokwialnie mówiąc) skopać. No, chyba że był tak bezczelny i wycinał takie epickie porównanie jak "moja miłość bucha płomieniem o mocy tysiąca słońc" i wstawiał zwykłe "kocham", ale wątpię, żeby ktoś był tak bezczelny. Tutaj Gogol jakimś wielkim poetą nie jest, ale to nie znaczy, że jest słabym pisarzem (podobnie jak inni Rosjanie np. Dostojewski nie bawił się w eksplorację językowych chwytów, wolał spokojny język, a przecież geniusz niepodważalnym był, jest i będzie). Jakie są zatem zalety Gogola ? Przede wszystkim: mistrzowska analiza psychologiczna (jak to ruscy).

W pierwszym opowiadaniu pod tytułem "szynel" (po polskiemu - płaszcz chyba) poznajemy niezwykle sympatycznego urzędnika Akkakiusza zajmującego się przepisywaniem dokumentów państwowych, który jest tak doskonały w swoim fachu, że przez całe życie zajmuje to jedno z najniższych stanowisk (kolejnym powodem jest fakt, że np. nie potrafi, chociażby lekko modyfikować tekstów-to przekracza jego możliwości, może tylko przepisywać słowo w słowo) i wbrew temu, co większość może sobie pomyśleć, nie smuci go to, ponieważ kocha swoją pracę. Kocha ją miłością absolutną i bezwarunkową, i tą właśnie miłość Gogol ujmuje w psychologicznie-groteskowy klimat, od czasu do czasu wspominając o społeczeństwie rosyjskim uwięzionym przez sztywne ograniczenia klasowe (hierarchia itp). Pisarz doskonale odmalowuje osobowość Akakiusza pisząc nie-wprost. Przedstawia nam człowieka myślącego o pracy dwadzieścia cztery godziny na dobę, praktycznie odciętego od rzeczywistości, tkwiącego wzrokiem we frazach, które przepisuje każdego dnia itd. - nie jest on w stanie nawet zauważyć, jak ktoś z okna wylewa mu brudy domowe prosto na łeb. Jak można się domyślić Gogol nie opisuje nam w kółko powtarzanego rytuału "pracasenobiad" (ewentualnie "senobiadpraca" albo w niezwykle skrajnym przypadku "obiadpracasen"), ponieważ coś musi pójść do przodu i pchnąć fabułę. Tak właśnie malutki świat Akkakiusza zostaje zrujnowany, kiedy jego Szynel okazuje się bezużyteczny i musi zainwestować w nowy. Tutaj dostajemy obraz tragikomicznych zmagań bohatera, których efektem będzie uzbieranie pieniędzy koniecznych do zakupu. Tak z grubsza wygląda fabuła i więcej zdradzać nie zamierzam (chociaż jestem zdania, że ze znajomością fabuły niewiele się traci, ponieważ nie o siłę historii chodzi w tym wypadku). Cała historia dostaje drugą warstwę, w której rzeczywistość miesza się z fikcją i przez chwilę możemy na własnej skórze poczuć dotyk sennych płatków śniegu Petersburga.

Drugie opowiadania nie zamierzam opisywać, bo sam "szynel" mógłbym ocenić na 8/10, a "newski" na 6/10 (ocena dla książki uśredniona jak widać).

Podsumowując: z całego serca polecam Szynel, bo autor potrafi pokazać wnętrze bohatera, opisując, to jaki on jest na zewnątrz (zachowaniem opisuje charakter), co wbrew pozorom jest trudniejsze, niż się niektórym wydaje (przeciętna psychologia w książkach ogranicza się np. do napisania "on jest alkoholikiem", a prawdziwy mistrz potrafi ująć ten alkoholizm w rytm nieskończonych libacji, rozpadu rodziny i jakiegoś sadomasochistycznego orgazmu w samoponiżeniu).

Ostatnio czytałem książkę Nabokova, w której wychwalał ponad niebiosa Gogola, więc poddany tej niezwykle silnej sugestii (jaką jest reklama geniusza wielbionego na klęczkach) - sięgnąłem po opowiadania Petersurskie (w sumie już czytałem wcześniej NIKOLAJA, nie zachwycił mnie tak jak Słowacki nauczyciela w Ferdydurke, ale powiedzmy, że coś tam mi podeszło).

Autor "Lolity"...