Jak nie ukrywał sam autor, jest to praca napisana niejako w kontrze do wcześniejszych publikacji Waleriana Kalinki poruszających te same, trudne dla ówczesnej Rzeczpospolitej zagadnienie. Wówczas kiedy pisałem recenzje odnośnie rozpraw drugiego z wymienionych, zawarłem konstatacje, iż nie zamierzam podejmować kategorycznych opinii, miałem bowiem wrażenie, że nie wszystkie dostępne karty z tamtego okresu zostały przede mną odkryte oraz nie jestem w stanie, choćby ogólnie, spojrzeć na zgłębiany temat.

Właśnie teraz ujawnił się obraz dwóch przeciwstawnych obozów: zwolenników zawiązania sojuszu z potrójną koalicją, w której były Prusy, aczkolwiek rodziło to pewne konsekwencje terytorialne godzące w Rzeczpospolitą. Z drugiej strony, apologetów trzymania się sojuszu z Rosją, nie drażnienia jej w sytuacji wojny z Portą i zagrożenia ze strony potrójnej koalicji, gdyż w przyszłości może się to obrócić przeciwko nam. Wiele jeszcze pozostało do zgłębienia!

W tych wydaje się skrajnych pomysłach jeden pierwiastek łączył przeciwległe obozy, a mianowicie krytyka polityki rozkroku, której tradycje pielęgnowane są po dziś dzień. Autorzy zgodnie przyznają, jeżeli realizuje się pewne kroki w konkretną stronę, to należy robić to w całej rozciągłości, nie niweczyć swojej polityki na samym początku i prowadzić w ten sposób do izolacji. Jaśniej, jeśli zamierzamy "robić" politykę przeciw Rosji przy boku Prus, to nie zrażajmy ich (Prus) poprzez swoje nieudolne oraz prowokacyjne zagrywki, które w zasadzie sprowadzają ten sojusz w stan niebytu i pchają naszych dwóch sąsiadów w swoje ramiona, jak powtarza się to cyklicznie co kilkanaście, kilkadziesiąt czy kilkaset lat, zawsze ze szkodą dla Polski. Tę rację zawsze podkreślały nawet wrogie obozy polityczne czy naukowe w Polsce, począwszy od Dmowskiego do Piłsudskiego czy Askenazego i Kalinki. Taka konstelacja to zguba dla kraju.

Jak nie ukrywał sam autor, jest to praca napisana niejako w kontrze do wcześniejszych publikacji Waleriana Kalinki poruszających te same, trudne dla ówczesnej Rzeczpospolitej zagadnienie. Wówczas kiedy pisałem recenzje odnośnie rozpraw drugiego z wymienionych, zawarłem konstatacje, iż nie zamierzam podejmować kategorycznych opinii, miałem bowiem wrażenie, że nie wszystkie...