„Historia Arabów” A. Houraniego jest dość zwięzłą syntezą dziejów świata arabskiego od czasów Mahometa po lata 80. XX stulecia (pierwsze wydanie ukazało się podczas I wojny w Zatoce Perskiej). Autor przedstawia przede wszystkim zagadnienia społeczno-kulturowe, a nie polityczne; bardziej interesuje go to, jak zmieniało się życie ludzi, niż granice państw. Książka podzielona jest na pięć ułożonych chronologicznie części: „Tworzenie świata (VII-X wiek)”, „Społeczeństwa arabsko-muzułmańskie (XI-XV wiek)”, „Epoka osmańska (XVI-XVIII wiek)”, „Wiek europejskich imperiów (1800-1939)” oraz „Wiek państw narodowych (po roku 1939)”. Hourani kładzie większy nacisk na XIX- i XX-wieczne dzieje świata arabskiego, dokładnie opisuje proces jego modernizacji oraz walki z europejskimi imperiami kolonialnymi. Tym różni się np. od Hittiego, który w „Dziejach Arabów” skupił się niemal wyłącznie na epoce klasycznej.

Mimo iż w „Historii Arabów” wiele miejsca poświęcono opisowi zachodzących na Bliskim Wschodzie procesów społecznych takich jak islamizacja (w średniowieczu), modernizacja połączona z okcydentalizacją (wieki XVIII-XIX) czy pojawienie się panarabizmu (okres powojenny), to jest to kolejna praca, która nie wyjaśnia wielkiej zapaści kulturalnej świata islamskiego pod koniec średniowiecza i w okresie rządów tureckich. Pomijam już w ogóle fakt, że opracowanie epoki osmańskiej jest u Houraniego stosunkowo najsłabsze. Jako pewną wadę tej pracy wskazałbym jeszcze zbyt słabe moim zdaniem uwzględnienie roli chrześcijańskich Arabów (zwłaszcza Libańczyków), którzy przecież w procesach modernizacji świata bliskowschodniego odegrali ogromną rolę. Książka jest jednak bardzo wartościowa, bo rzeczywiście ma charakter syntezy dziejów świata arabskiego, w której opisane zostały najważniejsze procesy, jakie w nim zachodziły i wciąż zachodzą.

Tomasz Babnis

P.S.
Dwadzieścia pięć lat trudnych relacji świata arabskiego z cywilizacją zachodnią chyba trochę zmieniło optykę ostatnich rozdziałów tej książki.

„Historia Arabów” A. Houraniego jest dość zwięzłą syntezą dziejów świata arabskiego od czasów Mahometa po lata 80. XX stulecia (pierwsze wydanie ukazało się podczas I wojny w Zatoce Perskiej). Autor przedstawia przede wszystkim zagadnienia społeczno-kulturowe, a nie polityczne; bardziej interesuje go to, jak zmieniało się życie ludzi, niż granice państw. Książka podzielona...