Richard Holland

To nie jedyna biografia postaci Oktawiana Augusta wydana w języku polskim, warto ją jednak przeczytać nawet przy znajomości poprzednich (np. P. Southern, Oktawian August, Warszawa 2003). Sam tytuł, z dopełnieniem „ojciec chrzestny Europy”, może trochę mylić (pomijam już to, że takim mianem obdarza się zazwyczaj Karola Wielkiego). A to dlatego, że okresowi pokojowej działalności bohatera, gdy jako niekwestionowany pan Imperium Rzymskiego kładł podwaliny pod nowy ustrój, nowy porządek świata, popierał rozwój kultury itp. (okresowi zajmującemu 44 lata, czyli ponad połowę życia Augusta) w książce poświęcono stosunkowo mało uwagi (ok. 1/4 objętości). Zdecydowanie obszerniej omówił Autor 14 lat walk o władzę po zabójstwie Cezara, z których to batalii Oktawian August wyszedł jako zwycięzca (nieco inaczej proporcje wyważyła wspomniana P. Southern). A i wówczas R. Holland zdaje się skupiać więcej uwagi na partnerach i rywalach Augusta: Cyceronie, Brutusie, Antoniuszu, Kleopatrze. Sam bohater tytułowy przez kilkanaście omawiających jego drogę do władzy rozdziałów pozostaje wręcz na drugim planie. Wynika to z jednej strony z optyki starożytnych autorów źródeł, a może też jednak z tego, że Oktawian aż tak barwną postacią jak wspomniane powyżej nie był. W sumie otrzymujemy więc bardziej obraz epoki niż biografię tytułowej postaci. To jednak nie przeszkadza w lekturze, książkę czyta się z zainteresowaniem, napisana została wartko, w przystępny i zrozumiały sposób. Niezależnie od tych zalet, Autor przedstawia w kilku miejscach własne hipotezy dotyczące poszczególnych wydarzeń oraz przyczyn postępowania różnych znaczących postaci (np. Kasjusza czy Oktawii),oparte na często wykorzystywanych źródłach, ale wnoszące zaskakująco nowe spojrzenie.