Przeczytana raz za czasów nastoletnich, powieść zrobiła na mnie ogromne wrażenie. Obecnie, niecałe 20 lat po wydaniu, jestem troszkę bardziej zawiedziona, trochę bardziej krytyczna. Niemniej ostatecznie wystawiam "Hiszpańskim żebrakom" pozytywną notę - 6 gwiazdek, książka dobra.

Na pewno ogromnym plusem jest sam koncept książki. Co by było, gdyby genetycznie usunąć w człowieku potrzebę snu? Na pewno miałoby to ogromne skutki w skali makro: polityczne, socjologiczne, gospodarcze, oraz w skali mikro: psychologiczne i emocjonalne. Niestety mam wrażenie, że autorka nie uniosła ciężaru poruszonego przez siebie tematu. Niektóre wnioski, które wyciągnęła, były według mnie zbyt uproszczone, powierzchowne.

Nancy Kress tworzy bowiem wizję społeczności Bezsennych, którzy przez posiadanie 1/3 czasu więcej od zwykłych ludzi na edukację i pracę, okazują się gronem inteligentnych, wydajnych i pracowitych osobników, którzy zaczynają dominować w większości gałęzi gospodarki, szczególnie w szeroko pojętych naukach ścisłych: informatyce, fizyce, biotechnologii, genetyce, a także w prawie i ekonomii. Dodajmy do tego fakt, że organizmy Bezsennych same się regenerują... i otrzymamy wizję społeczności superinteligentnych nieśmiertelnych.

Co ja o tej wizji myślę? Że jest strasznie dziurawa. Nawet nie licząc 8 godzin na sen, i tak dużo czasu spędzamy na odpoczynku, często mamy wrażenie, że tracimy czas, przecieka nam przez palce. Z kolei bardzo dobrze znane są osoby, które w wyniku wypadku/traumy przypominają sobie o własnej śmiertelności i nawet będąc osobami sparaliżowanymi czy niepełnosprawnymi, osiągają niesamowite rzeczy. To nie ilość czasu, jaką spędzamy w śnie, sprawia, że osiągamy sukces. Dlaczego nagle niemal wszyscy Bezsenni mieliby mieć wytrwałość i determinację potrzebną do tego, żeby dojść na szczyt? Dziwne jest też twierdzenie, że Bezsenni mieliby predyspozycje tylko do nauk ścisłych. A dlaczego nie mieliby pisać książek, czy być artystami?

Brakuje mi też głębokiej analizy zmian psychologicznych i emocjonalnych, jakie spowodowałby brak snu u człowieka. Eliminując potrzebę odpoczynku poprzez regenerację tkanek, i tak nie wydaje mi się, by brak snu nie miał żadnych skutków poza: "hurra, mamy 8 godzin więcej na zostanie geniuszami". Wszyscy Bezsenni w powieści są do bólu pracowici i racjonalni. Brakowało mi bohaterów w depresji, z kompleksami, lękami, co by w jakiś sposób urozmaiciło tę monochromatyczną społeczność. Bezsenni u Nancy Kress przypominają mi roboty, a nie ludzi. A szkoda.

Ale żeby nie było, że tylko narzekam, bardzo podobała mi się analiza społeczeństwa w skali makro: jak istnienie nowej "kasty" ludzi wpłynęłoby na gospodarkę, politykę, czy nawet sądownictwo. Tutaj autorka spisała się na medal. Poruszyła kwestie, o których wcześniej nie myślałam: co to jest równość, sprawiedliwość? Czy mając społeczeństwo podzielone na Śpiących i Bezsennych, rząd powinien wyrównywać szanse tych mniej uprzywilejowanych, czyli Śpiących?

Podsumowując, "Hiszpańskich żebraków" polecam przeczytać. Nie jest to książka idealna, ma swoje mankamenty. Ale tematyka, którą porusza, jest na tyle ciekawa i oryginalna, że na te mankamenty można przymknąć oko i samemu spróbować odpowiedzieć na pytania, które zadaje autorka, nawet jeśli jej odpowiedzi nam nie odpowiadają.

Przeczytana raz za czasów nastoletnich, powieść zrobiła na mnie ogromne wrażenie. Obecnie, niecałe 20 lat po wydaniu, jestem troszkę bardziej zawiedziona, trochę bardziej krytyczna. Niemniej ostatecznie wystawiam "Hiszpańskim żebrakom" pozytywną notę - 6 gwiazdek, książka dobra.

Na pewno ogromnym plusem jest sam koncept książki. Co by było, gdyby genetycznie usunąć w...