„Krótka historia naszego podwórka” to zwycięska propozycja prozatorska w II edycji konkursu literackiego „Pokolenie Solidarności”.


Dlatego nie dziwi, że akcja tej minipowieści osadzona została w czasach PRL-u, kiedy tworzyły się zakładowe związki „Solidarności”, które dla jednych były motorem napędowym i nadzieją na lepsze jutro, a dla innych fanaberią i efektem przewracania się w głowie mas robotniczych.

Joanna Marat w burzliwych latach polskiej historii skupiła się na losach jednostek – na życiu mieszkańców pewnego muranowskiego punktowca. „Krótka…” to losy kilka rodzin, których łączy o wiele więcej niż tylko sąsiedztwo.

Właściwie są to wspomnienia Reginy Kalisty. Zaskakująco wiele pamięta, nie chroni się przez bolesnymi epizodami, chętnie przypomina sobie też o prywatnych sprawach dawnych sąsiadów. Z jej relacji wyłania się prawdziwy aż do bólu obraz życia „zwykłych” ludzi w szarych latach osiemdziesiątych.

Dzięki wyznaniom Reginy (kobiety „w wieku mocno przejrzałym”) prześledzimy w zasadzie wszystkie etapy życia człowieka, w specyficznych czasach komuny. Począwszy od trudności wieku dziecięcego (np. losy Basi),poprzez trudny etap dorastania (miesiączkowanie, metamorfoza ciała, zainteresowanie płci przeciwnej),przez skomplikowane pożycie małżeńskie, choroby wieku dojrzałego oraz umieranie.

Bohaterowie Marat nie mają lekko. Los nie oszczędza nikogo. Każdy z tych ludzi wiele pragnie (często skrycie),a butelkowo zielone szkiełko, „murano”, staje się symbolem luksusu, prestiżu, możliwości. On oczywiście ewoluuje i na kolejnych etapach życia będzie przybierał inne formy, m.in. nowej wersalki, partnerki, wyjazdów czy stanowiska.

Autorka pokazała jak bardzo sytuacja społeczno-polityczna może kształtować losy człowieka, wpływać na jego osobowość czy relacje międzyludzkie. Joanna Marat kreśli fascynujące historie, a najmocniejszym punktem tej prozy są właśnie postaci. Każdy otrzymał tu należną uwagę i wszyscy ci, także z tła, mają coś ważnego do dodania w tej wielkiej (mimo objętości),epickiej, opowieści.

Tę krótką powieść wypełniają dwie, przenikające się i wzajemnie na siebie oddziałujące przestrzenie – „wtedy” i „teraz”. Głównymi bohaterami bowiem, obok ludzi, są tu czas – świadek wszystkich historii, które skrzętnie przechowuje w pamięci (jednostkowej i zbiorowej) oraz wolność – jako idea, wartość, pretekst, marzenie, potrzeba itp. I to właśnie wolność, rozumiana bardzo szeroko i na wiele sposobów, pcha bohaterów do podejmowania decyzji, które zaważą na ich dalszym życiu.

Panuje w świecie powieściowym atmosfera nerwowości i ciągłego, upartego oczekiwania – na zmianę (melodia przyszłości),ale i na to, co nieuniknione. Ci ludzie mierzą się ze stratami, brakiem, rozmaitymi erzacami, którymi są w stanie się zadowolić. Codzienność mieszkańców bloku z wielkiej płyty wypełniają wizyty milicji obywatelskiej, sąsiedztwo kapitana MO na trzecim piętrze, obawa przed represjami związanymi z działalnością solidarnościową, mniejsze lub większe dramaty rodzinne i nieustanna pogoń za namiętnościami.

Pod piórem Marat postaci ożywają, a czasy PRL-u powracają. I tak oto, nie wiadomo kiedy, stoimy pod trzepakiem, robimy zakupy w Peweksie czy spacerujemy w pobliżu Pałacu Mostowskich. Dużo drobnych rekwizytów świetnie buduje atmosferę powieści. Dziś już sentyment mogą budzić m.in. żeliwne kaloryfery, Zaporożec tankowany reglamentowaną benzyną, „Kronika filmowa” przed kinowym seansem czy proszek „ixi”.

Jednak opisane historie, mimo że są charakterystyczne dla okresu lat osiemdziesiątych, są także opowieściami ponadczasowymi. Bo czyż i teraz nie znajdujemy w najbliższym otoczeniu tych, którzy pchają się ku władzy za wszelką cenę i tych, co stoją w opozycji? Albo matek, które nie radzą sobie z wychowaniem, ignorują potrzeby dorastających córek, a one pozwalają się „ratować” przed zagubieniem przypadkowym „kuzynom”, co to w geście „życzliwości” pokażą im po co przyszły na świat?

Człowiek zawsze miota się między powinnościami a pragnieniami, między bólem i odpowiedzialnością a chwilami zapomnienia oraz ich konsekwencjami…

„Krótka historia naszego podwórka” to zwycięska propozycja prozatorska w II edycji konkursu literackiego „Pokolenie Solidarności”.


Dlatego nie dziwi, że akcja tej minipowieści osadzona została w czasach PRL-u, kiedy tworzyły się zakładowe związki „Solidarności”, które dla jednych były motorem napędowym i nadzieją na lepsze jutro, a dla innych fanaberią i efektem...