W 1642 roku niderlandzka flaga powiewała nad większą częścią Brazylii, Gujaną, terenami dzisiejszych stanów Nowy Jork, Delaware, Connecticut i New Jersey, wieloma karaibskimi wyspami, wybrzeżami obecnej Ghany i Angoli, a także atlantyckimi wyspami Sao Tome i Principe. Większa część tego imperium została wydarta kulą i szpadą z rąk habsburskich. Podboju dokonano pod szyldem pół-państwowej korporacji - Kompanii Zachodnioindyjskiej. Elity Holandii i Zelandii podjęły się jednak zadania ponad ich miarę. Zaledwie trzy dekady później "holenderski moment"' minął. Niderlandzkie imperium ograniczyło się do Gujany i Surinamu, kilku fortec na Złotym Wybrzeżu i małych karaibskich wysp. Wraz z bankructwem pierwszej Kompanii Zachodnioindyjskiej w 1674 roku Zjednoczone Prowincje porzuciły marzenie o budowie imperium.

Niniejsza książka naświetla słabo znany proces powstawania niderlandzkiego imperium kolonialnego w latach 1621-74 oraz jego uszczuplenia przez inne europejskie potęgi. To nie tylko historia politycznej i militarnej ekspansji. Dowiemy się z niej mnóstwo na temat każdej dziedziny aktywności ludzkiej w XVII wieku - pokątnego handlu z wrogiem mimo trwającej wojny, kolonialnego jadłospisu, różnych odcieni tolerancji i nietolerancji religijnej w każdej kolonii, początkach rasizmu i problemach kulturowych w warunkach współżycia ludzi różnych narodowości. Niesamowicie gęsta w mało znane fakty i ustalenia, a przy tym bardzo wciągająco napisana i klarownie poukładana.

Autor rozpoczyna od korzeni niderlandzkiej ekspansji, przedstawiając rosnącą rolę Holendrów w hiszpańskich koloniach od połowy XVI wieku, niekiedy padających ofiarą Inkwizycji z racji na wyznawany protestantyzm. Pierwsze ekspedycje militarne do Afryki lub Chile zaowocowały po latach powstaniem Kompanii Zachodnioindyjskiej (WIC),której głównym zadaniem był podbój nowych terenów. Najwięcej miejsca poświęcono największym koloniom: holenderskiej Brazylii i Nowym Niderlandom (okolice dzisiejszego Nowego Jorku). Nie brakuje tła geopolitycznego i odniesień do zmieniających się uwarunkowań, jak oderwanie Portugalii od Hiszpanii, zmiana stosunku Niderlandów do Hiszpanii po pokoju westfalskim, późniejsze wojny z Anglią i Francją. Ostatecznie rosnąca ekspansja kolonialna wielkich mocarstw spycha Holendrów w cień. Do końca XVIII wieku zachowują jednak prymat w handlu niewolnikami. To niechlubne dziedzictwo siedemnastowiecznej ery ekspansji, któremu poświęcono tu sporo miejsca.

Specyfiką niderlandzkiej ekspansji był ogromny udział cudzoziemców. W walkach o Brazylię po niderlandzkiej stronie brali udział najemnicy z Francji, Anglii i Niemiec, a także sojuszniczy Indianie Tupi, zaś okręty i statki WIC obsługiwali wynajęci żeglarze z Danii i Norwegii. Ogromną rolę w handlu i zasiedlaniu mieli niderlandzcy Żydzi oraz conversos wygnani z Portugalii. Utrzymanie wybrzeża Ghany byłoby niemożliwe bez afrykańskich sojuszników. Byli też Polacy. Poza oczywistą w tym kontekście postacią Krzysztofa Arciszewskiego nie brakuje innych polskich wątków. Nie wiedziałem, że jednym z powodów, dla których powstała niderlandzka kolonia nad rzeką Hudson była (nieudana) próba uniezależnienia się od dostaw zboża, drewna i smoły z ówczesnej Rzeczypospolitej. Każda informacja jest solidnie umocowana w źródłach lub literaturze. Prawie 1/3 książki to przypisy, które często rozwijają wątki zaledwie zasygnalizowane w głównym tekście.

Wybitna pozycja, nie tylko dla osób zainteresowanych historią ekspansji kolonialnej i XVII wieku. Kwestie współpracy międzynarodowej, międzykulturowej, jak i problemy rasizmu, tolerancji i modeli rozwoju pozostają nadal aktualne.

W 1642 roku niderlandzka flaga powiewała nad większą częścią Brazylii, Gujaną, terenami dzisiejszych stanów Nowy Jork, Delaware, Connecticut i New Jersey, wieloma karaibskimi wyspami, wybrzeżami obecnej Ghany i Angoli, a także atlantyckimi wyspami Sao Tome i Principe. Większa część tego imperium została wydarta kulą i szpadą z rąk habsburskich. Podboju dokonano pod szyldem...