Książka powstawała w czasach zimnej wojny i dziesięciu lat zmagań światowych mocarstw nad eksploracją niezbadanej przestrzeni kosmosu. Ich punktem kulminacyjnym było lądowanie na księżycu i nie da się uniknąć wrażenia, że antycypacja powodzenia tejże misji wraz z propagandą wyścigu zbrojeniowego, mającego nakreślić podłoże przyszłych wpływów polityczno-gospodarczych, uwolniła wodzę fantazji Clarka i przyczyniła się do powstania odysei kosmicznej.

2001? Dzisiaj można stwierdzić, jak bardzo Clarke i Kubric mylili się w swoich prognozach dotyczących podboju kosmosu nie w sensie kontaktu z formą pozaziemskiej inteligencji, ale podwalin charakterystyki misji Discovery wzorowanej na ówczesnej ekstrapolacji postępu technologicznego. Odyseja kosmiczna w pewnych sensie była małą prognozą przyszłości, dzisiaj już chybioną, ponieważ po czterdziestu czterech latach tylko dwunastu reprezentantów ludzkości miało przyjemność odcisnąć swój ślad na pozaziemskim terytorium.

Powieść jest dobrze napisana. Zwięźle i wszechstronnie, aczkolwiek miejscami słabo rozwinięta. Koncepcja fabuły w jej początkowych fazach interferuje z konwencją przyjętą w dalszych rozdziałach. Monolit wywołuje efekt motyla poprzez przekształcanie instynktownych, zwierzęcych zachowań w przyczynowo-skutkową świadomość, której zwieńczeniem stanie się pojawienie człowieka rozumnego dopiero po paru milionach lat! Współcześnie z nieznanych powodów na kolejny efekt motyla ludzkość będzie musiała zasłużyć, przechodząc przez symboliczny pasaż kosmicznej odysei. Czy twórcy tajemniczego obiektu uznali, że wzbicie się ponad ziemską atmosferę jest wystarczające dla kontynuacji kontaktu zapoczątkowanego w przeszłości? Dlaczego monolit nie dokonał ponownego aktu poszerzenia ludzkiej świadomości? Czy w ogóle jego pierwotną intencją był przekaz jakiejkolwiek wiedzy? Fabuła zdaje się mieć drugie dno, tak zwaną niewypowiedzianą głębię dorobku badaczy kosmosu, która manifestuje się jedynie w umyśle czytelnika i w końcowych fazach konfrontacji. Fikcja pozostanie fikcją, a prawda, jak autor daje do zrozumienia w przedmowie, okaże się o wiele bardziej dziwniejsza.

Bohaterem powieści jest rodzaj ludzki reprezentowany przez poszczególne jednostki w zależności od płaszczyzny kontaktów z monolitem, a sedno historii stanowi odpowiedź na pytanie, dlaczego nie doszło do kontaktów z pozaziemską cywilizacją w czasach, gdy ludzkość sama zaczęła podbijać kosmiczną próżnię? Rozwiązaniem tego pytania jest krytyczna analiza minionych milionów lat wraz z ostateczną kulminacją wędrówki pilota Discovery.

Książka powstawała w czasach zimnej wojny i dziesięciu lat zmagań światowych mocarstw nad eksploracją niezbadanej przestrzeni kosmosu. Ich punktem kulminacyjnym było lądowanie na księżycu i nie da się uniknąć wrażenia, że antycypacja powodzenia tejże misji wraz z propagandą wyścigu zbrojeniowego, mającego nakreślić podłoże przyszłych wpływów polityczno-gospodarczych,...