Któż z nas nie lubi się bać od czasu do czasu? Dreszcze przebiegające po plecach, oczy wytrzeszczone w poszukiwaniu cieni, słuch wyczulony na najlżejsze szmery – to całkiem przyjemne, o ile dawkowane umiejętnie. Opowiadanie strasznych historii to sztuka i to nie byle jaka – na pewno nie należy do najłatwiejszych. Ale pisanie horrorów to inna para kaloszy. Nie zawsze wychodzi mariaż obu tych dziedzin – co dobre w formie mówionej, nie zawsze działa tak samo w piśmie. Dlatego też pozycja Schwartza może sprawić ogromny zawód.

„Upiorne opowieści po zmroku” Schwartza są takim jakby poradnikiem, brykiem dla gawędziarzy instruującym, jak opowiadać, żeby włosy stawały dęba, i co opowiadać: zawiera przykłady historyjek na wieczorki strachów. Szkoda przy tym, że nie jest tak reklamowana – bowiem jako zwyczajny zbiór opowieści z dreszczykiem zawodzi na całej linii. Może byłaby lepsza w formie… audiobooka.

„Większość przerażających historii, oczywiście, należy słuchać, a nie czytać. Wtedy przerażają najbardziej”, twierdzi autor we wstępie. Kompletnie się z nim nie zgadzam, ale może to kwestia gustu. To nie jest tak, że zbiór Schwartza nie zawiera ciekawych opowieści – bywają i straszne, i śmieszne, a niektóre zwyczajnie głupie i puste. Podejrzewam, że każdy spokojnie znajdzie coś dla siebie. Problemem jest styl autora – maksymalnie prosty i nastawiony na słuchacza, a nie czytelnika. I choć każdą opowieść da się przedstawić na wiele różnych sposobów, to jednak trzeba umieć ją przekształcić. Coś, co dobrze brzmi wypowiadane na głos, nie zawsze dobrze się czyta. To zasada, która skutecznie zabija ducha wielu, jeśli nie większości, opowieści z tego tomiku.

Mamy tu pełen wachlarz tematów: duchy, powracające trupy i mordercy; ponure piosenki, opowieści typu „wyzwanie” i te oparte na folklorze (krwawe głowy spadające z kominka, tańczące szkielety czy wariacja klasycznej historii powrotu nieżywego ukochanego). Jest kilka „zabaw halloweenowych” – jak np. ta, w której opowiada się o szczątkach trupa, podając w kółku przyjaciołom np. zgniłego pomidora do omacania jako mózg. Ja najlepiej bawiłam się, czytając o wendigo czy tzw. miejskie legendy, jak „Hak” o zbiegłym mordercy czy powszechnie znane wielu osobom „Długie światła”. Najsłabsze w moim odczuciu są „śmieszne” opowiastki – mnie nie rozbawiły kompletnie. Mamy też króciutki, 4-kadrowy komiks „Obślizgły stwór”. Po przykładach historyjek autor przedstawia swoje źródła – mogłaby to być najciekawsza część, gdyby ją bardziej rozbudować. Intrygujące zdaje się dowodzenie, skąd się wzięła dana wersja, i naprawdę szkoda, że to nie na tym zagadnieniu skupił się autor.

W zbudowaniu nastroju grozy wybitnie pomagają klimatyczne ilustracje Stephena Gammella, utworzone niby z samych upiornych cieni. Ach, ten koń z ogromną głową jakby odbity w diabolicznym lustrze albo rozwrzeszczana z przerażenia nastolatka na grobie! Wydanie też robi swoje – ładny papier, gruba okładka, dosyć duża czcionka. Książeczka jest króciutka – spokojnie da się przeczytać w jeden, góra dwa wieczory.

„Upiorne opowieści…” Schwartza przydadzą się zapewne głównie osobom poszukującym sposobów na przerażenie znajomych. To niezły zbiór przykładów na ćwiczenie sztuki gawędziarskiej przy okazji straszenia wszystkich dookoła. Jako pozycja do czytania „po cichu” nie wypada najlepiej – część historii wydaje się wtedy denna czy wręcz bezsensowna. Znam wiele lepszych zbiorów opowieści z dreszczykiem, ale nie żałuję czasu spędzonego na lekturze. Nie jest to książka dla każdego, ale na pewno znajdzie swoich amatorów. Bo każdy lubi sobie napędzić stracha od czasu do czasu.

Agata Majchrowicz