Frederick Marryat

Okrzyknięty jedną z najważniejszych i najgłośniejszych powieści grozy ,,Statek widmo’’ na miana tychże bezsprzecznie sobie zasługuje. Opublikowany po raz pierwszy w 1839 roku przez cenionego komandora, potem zaś szanowanego pisarza Fredericka Marryata, dość szybko rozbudził entuzjazm współczesnych miłośników literatury z suspensem. I doprawdy trudno się temu dziwić; biorąc pod uwagę rozmach oraz niezwykłość zaprezentowanego przedsięwzięcia, nie można oprzeć się wrażeniu, że ‘Statek’ jest w istocie dziełem kompletnym i pieczołowicie dopracowanym - a co za tym idzie – w zupełności satysfakcjonującym. Na przeszło czterystu stronach tej awanturniczej historii, zamieszczono bowiem całe mnóstwo środków, czyniących zeń ponadczasową i ponadprzeciętną gawędę; nie tyle kipiącą od wzburzonych fal oceanu, co od gwałtownych emocji czy poruszeń rozgorączkowanego umysłu; za sprawą ekspresyjności, barwności, żywości, przykuwając uwagę czytelnika spragnionego niesamowitych doznań i wielkich wrażeń. Utwór meandruje pomiędzy gatunkami, niejednokrotnie zadziwiając nagromadzeniem elementów tożsamych zarówno z nurtem gotyckim, jak i marynistycznym. To śmiałe, choć nieco nietypowe połączenie, w rękach Marryata nabrało jednak niezwykłego charakteru. Zaczerpnięcie aspektów wprost z powieści podróżniczej, romantycznej i nadnaturalnej, mogło okazać się zbyt nowatorskie, a wręcz przesadzone - wszak łatwo o karykaturalny i groteskowy wydźwięk całości - lecz sięgając po powyższe motywy, autor umiejętnie wtłoczył je w fabułę. Ba! Za ich pomocą skomponował na pozór prostą i przewidywalną opowieść, w rzeczywistości zaś pełną nagłych zaskoczeń oraz niespodziewanych zwrotów akcji. **** Głównego bohatera Filipa Vanderdeckena poznajemy w momencie, w którym jego matka na łożu śmierci wyznaje skrywany sekret. Legenda o Latającym Holendrze – statku widmo sprowadzającym nieszczęście na dryfujących po rozległych morzach marynarzy – okazuje się prawdziwa. Kapitan wraz z załogantami zostali skazani na wieczną tułaczkę przez popełnione przewiny dowódcy; klątwy nie da się niestety przełamać, a nieszczęśnikiem uwięzionym na pokładzie regatowca jest…ojciec Filipa. Pomimo gorących zapewnień matki o tragizmie sytuacji, młody Vanderdecken odkrywa sposób na wyrwanie kapitana z diabelskich mocy; remedium ma być święta relikwia znajdująca się w ich posiadaniu. Tak oto rozpoczyna się trwająca całe lata pogoń za widmowym statkiem… Już w pierwszych rozdziałach da się więc wyczuć, że Frederick Marryat oprze główną oś fabularną o motyw drogi, natomiast swego bohatera uposaży nie tylko w bagaż niezbędnych mu cech, ale także roztoczy przed nim wachlarz trudności, którym będzie zmuszony stawić czoła. To właśnie one, wraz z upływem coraz bardziej skomplikowanej fabuły, staną u podnóża powieści. Filip rozdarty pomiędzy uczuciem do pięknej i dzielnej Anime, a przysięgą złożoną ojcu oraz siłom niebieskim, zostanie poddany niejednej ciężkiej próbie - moralne dylematy dotyczące wyższości synowskiej miłości nad miłością żywioną wobec żony, chęcią prowadzenia żywota w dostatku i dobrobycie, a pragnieniem ucieczki w stronę morskiego zewu, ustanowią niekończące się zmagania udręczonego ducha z obowiązkiem wypełnienia przeznaczenia. I Marryat właśnie ów zależności doskonale opisuje. Naturalność postaci, ich świetnie skonstruowane portrety psychologiczne, dogłębne refleksje i wspaniałe, ubogacające myśli wraz z wewnętrznymi monologami, właściwie dopełniają ogółu; powieść prócz otoczki grozy, zyska także nutę poruszającego sentymentalizmu i romantyzmu – determinacja dwójki kochanków, którzy ponad własną wygodę i szczęście, przełożą obietnicę złożoną skazanym na boski gniew, rozmiękczy serca nawet najbardziej zatwardziałych sceptyków. A skoro o romansie grozy mowa… W ,,Statku widmo’’ zderzają się dwa różne światy, w pewnych momentach oba subtelnie się przenikające. Historia obfituje bowiem w elementy baśni, legend i morskiej mitologii, ubarwiają ją zaś duchy, upiorne objawienia, ciągi dziwnych i niewyjaśnionych zdarzeń, śmiertelne przepowiednie, czary i zabobony. Wiszące nad bohaterami fatum, okraszone demoniczną intrygą sił wyższych, podlane słuszną dawką tragizmu oraz dramatu, fantastycznie korespondują z nieco tajemniczą narracją; autor za sprawą sugestywnych opisów, poetyckiego języka, a nawet staroangielskiego stylu, tworzy aurę napięcia i nerwowego wyczekiwania. Duszna atmosfera, gęsty klimat, wrażenie nieuchronnie zbliżającego się nieszczęścia… Wszystko to fenomenalnie w utworze Fredericka Marryata wybrzmiewa.