„Pokuta” to dopiero druga książka Anny Kańtoch, którą przeczytałem. Kilka lat temu miałem przyjemność zapoznać się z opowiadaniami zebranymi w tomie „Światy Dantego”, które były tak świetnie napisane i tak niesamowicie interesujące, że autorka wskoczyła z impetem do pierwszej piątki moich ulubionych polskich pisarzy. Oczywiście natychmiast sobie obiecałem, że kolejną jej książkę przeczytam jak najszybciej, jednak jak zwykle z moich planów nic nie wyszło. A przecież czytam dużo, żeby nie powiedzieć, że bardzo dużo. Jednak co się odwlecze, to nie uciecze – i tak po kilku latach sięgnąłem po „Pokutę”.

Zaczyna się niezwykle intrygująco i trochę wbrew zdrowemu rozsądkowi. Otóż pewnego listopadowego dnia na komisariacie zjawia się dziwny i wyglądający na bezdomnego mężczyzna o jakże swojskim imieniu i nazwisku – Jan Kowalski. Nie przyszedł, aby powspominać dawne czasy czy zapytać o jakąś nierozwiązaną sprawę. Twierdzi, że jest odpowiedzialny za śmierć zamordowanej miesiąc wcześniej Reginy Wieczorek, a także wielu innych kobiet, które zniknęły z Przeradowa na przestrzeni wielu ostatnich lat. Tak rozpoczyna się nietypowe śledztwo starszego sierżanta Krzysztofa Igielskiego, który zaintrygowany tajemniczym nieznajomym i jego wyznaniem próbuje odgadnąć, czy ma do czynienia z wariatem, czy geniuszem zbrodni. Jednocześnie – obok Igielskiego – autorka przybliża nam losy zakompleksionej Poli, która pomaga matce prowadzić pensjonat „Rybaczówka”. Ona również wpada na trop sprawy, której nie do końca rozumie.

Anna Kańtoch bardzo umiejętnie wodzi nas za nos. Chociaż tak naprawdę to sami dajemy się wodzić, gdyż – jak to zwykle bywa w kryminałach – często czytamy szybko i bez wymaganego skupienia. Autorka zasypuje nas szczegółami, których nie zauważamy, gdyż nie wydają nam się istotne. Do perfekcji podobną metodę opracowała Agatha Christie. Brytyjska królowa kryminałów zostawiała tyle śladów i wskazówek w swoich książkach, że niejednokrotnie można pluć sobie w brodę, iż wcześniej tego nie wyłapaliśmy. Z podobnego modelu korzysta Kańtoch, jednak chwała temu, kto odgadnie intrygę przed wielkim finałem.

Akcja kryminałów co do zasady może zostać umieszczona w wielkich miastach, gdzie ludzie się nie znają i skrzętnie korzystają z anonimowości, a także w małych wioseczkach, w których każdy zna każdego i wszyscy wiedzą wszystko o wszystkich. Tym razem Anna Kańtoch przeniosła nas do Przeradowa – małej nadmorskiej mieściny, w której życie mocno zwalnia po zakończeniu sezonu turystycznego. Schowani w swych małych mieszkaniach mieszkańcy wiedzą o sąsiadach i innych osobach więcej, niż chcieliby niejednokrotnie przyznać, ale żeby cokolwiek zdradzić, to już nie, bo przecież nie wypada wtrącać się w czyjeś sprawy. Można więc się domyślić, jak przebiega śledztwo głównego bohatera.

Anna Kańtoch świetnie operuje słowem, więc książkę czyta się płynnie i z wielką przyjemnością. Każde słowo jest dokładnie tam, gdzie powinno być, nic nie jest wtrącane na siłę, co tylko uwydatnia skomplikowaną intrygę i sprawia, że nasze zaangażowanie w lekturę jest tym większe. Tym bardziej że Krzysztof Igielski, główny bohater, sprawdza się znakomicie jako „nasze” oczy na malutką społeczność Przeradowa. Trochę cyniczny idealista powoli, krok po kroku, zmierza ku wyjaśnieniu wielkiej tajemnicy.

„Pokuta” jednych zachwyci, a innych oczaruje. Trudno mi uwierzyć, aby znalazł się jakiś czytelnik, który poczuje się rozczarowany. Książka ma w sobie zbyt wiele, aby rzucić ją w kąt po przeczytaniu chociażby dwudziestu stron. Każdy kolejny dialog, każdy kolejny opis przykuwa naszą uwagę i nie puszcza, dopóki nie skończymy. Po tym poznaje się największych. W sumie gdyby ktoś poleciłby mi do końca życia czytać tylko i wyłącznie książki Kańtoch, to zdecydowanie nie uznałbym tego za karę, a za czystą przyjemność.

Michał Wnuk