Armia Krajowa postrzegana jest przez Polaków jako bohaterska organizacja, działająca w czasach, kiedy niewielu miało siłę stanąć do walki o kraj. Żołnierzy wyklętych i polskie podziemie przedstawiano różnie, zależnie od czasów, dawniej (przed 1989) byli bandytami, obecnie zajmują właściwe miejsce pośród zasłużonych obrońców ojczyzny. To, co jednak zrobił z Armią Krajową Krzysztof Haladyn w „Ostatnim namaszczeniu”, jest dużą niespodzianką, i to bardzo pozytywną, choć trzeba mieć świadomość, że nie jest to książka historyczna.

Główny bohater to ksiądz, który pełni służbę jako kapelan jednego z oddziałów AK, obozującego w lesie i wypuszczającego się od czasu do czasu do pobliskich miasteczek, by atakować wroga z zaskoczenia. Są to czasy po zakończeniu wojny, kiedy kraj został podporządkowany Związkowi Radzieckiemu, a obywatele zmuszeni do uległości wobec żołnierzy Armii Czerwonej.

W jednym z miast, w którym udaje się pokonać czerwonoarmistów, ksiądz zostaje poproszony przez mieszkańców o odprawienie mszy w opuszczonym kościele. Ich dotychczasowy duszpasterz został zabity przez Rosjan. W czasie przygotowań do nabożeństwa ksiądz natrafia na dziwną księgę. To Grymuar, księga zaklęć magicznych, oprawiona w skórę i początkowo traktowana przez niego jako dowód wiary prostych ludzi w gusła. Z ciekawości postanawia jednak odprawić jeden z prostszych rytuałów, tylko po to, by udowodnić sobie, że ma rację w ocenie księgi.

Kiedy okazuje się, że rzucone zaklęcie się spełnia, w głowie księdza rodzą się wątpliwości co do własnej wiary i miejsca Boga w świecie, w którym przyszło mu żyć. Mimo to nadal pełni służbę kapelana i nie zdradza nikomu swoich przemyśleń, dzieli się jednak wiedzą o odkrytej księdze i jej możliwościach z dowódcą oddziału. Szybko wpadają na pomysł, by wykorzystać księgę w walce z wrogiem. Odnajdują w niej bowiem rytuał tworzenia obrońcy, dający człowiekowi większą siłę, wyostrzający zmysły i potęgujący skuteczność w walce. Odprawiają go, przemieniając trzech swoich towarzyszy w wojowników niemal niezniszczalnych, tyle że przy okazji pozbawiając ich czegoś trudnego do określenia, jakiegoś pierwiastka ludzkiego, który jest niezbędny, by człowiek nie był po prostu zwierzęciem. Ksiądz zaczyna się obawiać, że igra z siłami niemającymi nic wspólnego z Bogiem. Co więcej, odprawiane obrzędy przyciągają do niego pewien mroczny byt, który odtąd podąża za nim, podchodząc z czasem coraz bliżej. Mrok otacza księdza coraz szczelniej, a budowane w ten sposób napięcie narasta z każdą przeczytaną stroną.

Krzysztof Haladyn ukazał leśnych żołnierzy z całą masą ich zwyczajnych problemów, takich jak dokuczające zimno, głód, samotność i potrzeba bliskości, strach przed śmiercią i poczucie braku sensu podejmowanych działań. Dał im jednak księgę i pozwolił z niej korzystać, zwiększając ich szanse na wygraną. Niestety Rosjanie również posiadają wiedzę tajemną, którą wykorzystują w walce. Dysponują olbrzymami, których mogą pokonać tylko obrońcy wyczarowani przez księdza. Jakie jednak będą konsekwencje korzystania z sił, których znaczenia się nie rozumie? Czy można bezkarnie brać coś i oczekiwać, że niczego nie trzeba będzie dać w zamian?

„Ostatnie namaszczenie” trzyma w napięciu, nie pozwala się oderwać od opowiadanej historii, nie daje możliwości przewidzenia zakończenia i pozostawia w czytelniku niedosyt oraz nadzieję na ciąg dalszy. Książka jest wyśmienicie skonstruowaną wariacją na temat historii. Spodoba się miłośnikom fantastyki, ale i tym, którzy kochają książki historyczne, bo choć ta nią nie jest, może być dla nich doskonałą rozrywką.

Izabela Straszewska