Nazwisko Edgara Allana Poego kojarzy chyba każda osoba, która czyta. Amerykański pisarz z początku XIX wieku znany jest przede wszystkim jako autor krótkich form, jak również wierszy. Twórca romantyczny pisał głównie utwory przesycone grozą, ale potrafił też sięgnąć po komedię i satyrę, a ponadto jest uznawany za twórcę powieści detektywistycznej. Jego najbardziej chyba znanym utworem jest „Kruk”, o którego fenomenie świadczy chociażby wykorzystanie go w różny sposób w popkulturze. Mnie również nie był obcy ten geniusz, dlatego skusiłam się na lekturę utworów zebranych przez wydawnictwo Vesper w tomie o tytule „Miasto w morzu i inne utwory poetyckie”.

Jeśli chodzi o stronę techniczną, ogromna pochwała należy się wydawnictwu Vesper za sposób wydania książki. Liczący nieco ponad 150 stron tomik zawiera oprócz nowych polskich tłumaczeń oryginalną wersję angielską tekstu, a także reprodukcje litografii Hugo Steinera-Praga, które zostały udostępnione przez Leo Baeck Institute z Nowego Jorku. Ilustracje są bardzo klimatyczne, świetnie podkreślają nastrój utworów i pomagają je lepiej zrozumieć. Dzięki nim lektura jest o wiele ciekawsza i dużo bardziej pochłania czytelnika. Dla mnie osobiście jako filologa ciekawa była możliwość porównania tekstu angielskiego z polskim, co pozwoliło mi na docenienie kunsztu tłumaczy, ponieważ w wielu wierszach Poego dużą rolę odgrywa rytm i jego utrata w tłumaczeniu mogłaby zaważyć na odbiorze utworu. Dodatkową ważną częścią jest posłowie autorstwa Macieja Płazy, w którym zostaje przedstawiona biografia poety, a także najistotniejsze motywy jego twórczości, które przewijają się również w utworach przedstawionych w „Mieście w morzu...”.

Nie będę analizować wszystkich wierszy, ponieważ każdy czytelnik z pewnością inaczej odbierze dany utwór, zgodnie z własną wrażliwością i doświadczeniami życiowymi. Chciałabym jednak przedstawić te wiersze, które wywarły na mnie największe wrażenie. Są to tytułowe „Miasto w morzu”, „Dzwony” i oczywiście „Kruk”.

„Miasto w morzu” przedstawia zatopione miasto, niegdyś świetne i bogate, teraz opuszczone i powoli niszczejące. Na szczycie jednej z jego wież widać siedzącą Śmierć, która przejęła panowanie nad miastem, doprowadzając do jego upadku. Nastrój grozy i atmosfera rozkładu są obecne od pierwszej do ostatniej linijki tekstu i przepełniają czytelnika niepokojem, skłaniając do refleksji nad przemijalnością życia i nieuchronnością śmierci.

W „Dzwonach” przedstawione są różne typy dzwonów, które opisują różne etapy ludzkiego życia – począwszy od narodzin, przez ślub, aż do śmierci. Największą zaletą tego wiersza jest jego melodyjność i to, jak odzwierciedla bicie dzwonów, które towarzyszą każdemu opisanemu tu wydarzeniu z życia człowieka. Konwencja niby-ludowej ballady, tak lubiana przez romantyków, tworzy dodatkowo nastrój wokół utworu, dzięki czemu czyta się go niemalże rytmicznie.

„Kruk” to moim zdaniem istny majstersztyk. Wielkie ptaszysko prześladujące bohatera swoją obecnością i krakaniem jest symbolem śmierci i jej nieuchronności. Kruk kroczy po całym domu tuż za podmiotem lirycznym, opowiadającym o tym, co się dzieje, tak samo jak śmierć kroczy tuż za każdym człowiekiem. Groza podkreślona krakaniem i obwieszczaniem „Nevermore!” przez ptaka jest obecna niemal namacalnie w tekście i napełnia czytelnika niepokojem i lękiem o przyszłość.

Edgar Allan Poe był twórcą niemal genialnym, niedocenionym jednak za życia. Sukces spotkał go dopiero po śmierci, gdy uznano jego spuściznę. Jest to też postać tragiczna, a tragizm jej losów widać w twórczości poety. Jego nieodwzajemnione uczucia do kobiet, które szybko go opuszczały, umierając, fascynacja śmiercią i grozą, romantyczna wizja świata to główne cechy i motywy twórczości tego pisarza, będące jego znakiem rozpoznawczym i do tej pory eksplorowane we współczesnej popkulturze.

Aleksandra Kujawa