Nie popełnię zapewne żadnej odkrywczej konstatacji, (lecz odkrywczość nie zawsze konieczna, zwłaszcza gdy stwierdzamy rzeczy, którym trudno zaprzeczyć), jeżeli podsumuję tę piękną powieść następującym zdaniem: „Dżentelmen w Moskwie” to książka traktująca o tym jak godnie przeżyć czasy, w których ludzkie życie było codziennie odzierane z godności przez obrzydliwy i brutalny reżim. Dżentelmen to nie tylko ktoś o nienagannych manierach, bywający w teatrze i operze, na wykwintnych bankietach, ze swadą rozprawiający o literaturze i sztuce. Głównemu bohaterowi przecież to wszystko odebrano, redukując go do funkcji szeregowego pracownika najwytworniejszego moskiewskiego hotelu, którego granic w dodatku nie ma prawa opuścić. A jednak pozostaje dżentelmenem w każdym calu, gdyż w tym trudnym położeniu udaje mu się zachować wewnętrzną wolność i umiejętność pozostania sobą bez względu na to jak okrutne są zewnętrzne realia. Pozostania po prostu przyzwoitym. I nie chodzi wcale o politykę; tej autor zawarł tu miłosiernie mało, najmniej jak to było możliwe podejmując taki temat.

Dżentelmen w Moskwie nie jest może pozycją wybitną, dokonującą przełomu w myśleniu czytelnika, przynoszącą jakąś oryginalną nowość. Ale to pełna uroku lektura znakomita lektura na każdą porę, także na wakacyjny czas, w który po nią sięgnąłem. Autorowi udało się połączyć lekki,swobodny styl z przenikliwością w ukazaniu anormalnych cech tamtej epoki. A nie jest to błahe osiągnięcie .Szczególnie podobało mi się to, że w podejściu do tej odmiany totalitaryzmu potrafił przedstawić jej śmieszno-straszny charakter. Jak konstatuje Towles, człowiek to istota, która potrafi przystosować się do wszystkiego, także do nienormalnego systemu, jakim był komunizm. Chwali on tę zdolność adaptacyjną Rosjan.

Bo autor zdaje się być wielkim przyjacielem Rosji, wyznawcą jej bogatej kultury i w zasadzie ta książka stanowi także erudycyjny hymn na jej cześć. Przeczytałem powieść Towlesa z wielką przyjemnością, czytanie jej szło mi tak lekko i przyjemnie, że z żalem ją odkładałem i wracałem do niej z radością.

Nie popełnię zapewne żadnej odkrywczej konstatacji, (lecz odkrywczość nie zawsze konieczna, zwłaszcza gdy stwierdzamy rzeczy, którym trudno zaprzeczyć), jeżeli podsumuję tę piękną powieść następującym zdaniem: „Dżentelmen w Moskwie” to książka traktująca o tym jak godnie przeżyć czasy, w których ludzkie życie było codziennie odzierane z godności przez obrzydliwy i brutalny...