Tę powieść da się i zjechać, i pochwalić. Język jest dość nieznośny. Młodopolska egzaltacja i wycieczki w rejony Ducha sprawiają, że ciągnie się toto miejscami w nieskończoność. Nagromadzenie ochów i achów nad kłosem żyta i kropelkami rosy w mgłach ponurego poranka przez 30 stron to zbyt wiele jak na wrażliwość współczesnego czytelnika. Relacje damsko-męskie opisywane w większości żenująco. Powieść jest z 1904 roku, więc jak zwykle w dziełach z tamtego okresu mamy język ezopowy. Należało pisać tak, żeby rosyjski cenzor się nie połapał, o czym mowa. Tylko że Żeromski z tym przesadza. Niedomówienia, owijanie w bawełnę, jąkanie się bohaterów, półsłówka itp. sprawiają, że czasem za cholerę nie wiadomo, czego dotyczy rozmowa. O czym rozmawiają książę Gintułt z Piotrem? O co się spierają? Wygląda na to, że o pryncypia (pojedynkiem się to o mały włos nie kończy), ale odtworzenie ich poglądów na podstawie dialogu jest prawie niemożliwe. A w powieści niemal wszystkie dialogi tak wyglądają. Mocnych stron jest kilka:
1) bohaterowie, zarówno draniowaty Olbromski, jak i początkowo wymuskany Cedro;
2) strona obyczajowa, czy to jeśli chodzi o ziemiaństwo, życie wojskowych, chłopów, arystokracji: wszędzie żywi ludzie i ich sprawy, a nie kukły;
3) obraz wojny, odzierający chłopców malowanych z kolorków, pełen okrucieństw, ran, karierowiczostwa, wewnętrznych zatargów. Jest i chwała, ale we właściwych proporcjach. Tom trzeci to właściwie w całości opis kampanii wojennych (bardzo szczegółowy).
Także mieszane mam wrażenia.

Tę powieść da się i zjechać, i pochwalić. Język jest dość nieznośny. Młodopolska egzaltacja i wycieczki w rejony Ducha sprawiają, że ciągnie się toto miejscami w nieskończoność. Nagromadzenie ochów i achów nad kłosem żyta i kropelkami rosy w mgłach ponurego poranka przez 30 stron to zbyt wiele jak na wrażliwość współczesnego czytelnika. Relacje damsko-męskie opisywane w...