"Stara baśń" J.I.Kraszewskiego to pierwsza z 29 powieści składających się na cykl "Dzieje Polski". Jest to część podstawowego kanonu polskiej kultury literackiej, także znajomość jej nie zaszkodzi, gdy kto chce zasadnie wyrokować o polskiej tożsamości czy narodowym charakterze. Zarazem jest to powieść, na której się wychowałem, czytałem ją niezliczoną ilość razy, także stosunek mój do niej jest niemal bezkrytyczny. Chociaż widzę liczne jej słabości i niedopracowanie (dla większości powieści Kraszewskiego są to zresztą cechy znamienne), to jednak z łatwością je wybaczam. Niech mi będzie wolno być sentymentalnym. Pod względem artystycznym "Stara baśń" jest utworem przeciętnym. Gdzież tam Kraszewskiemu do późniejszej maestrii Sienkiewicza... Co jednak tak w tej powieści, jak i w kilku innych jeszcze utworach Kraszewskiego najlepsze i najbardziej niezwykłe, to ich atmosfera, niekiedy dziwna i niepokojąca, dająca poczucie mistycznego niemal obcowania z czymś dawno umarłym, tajemniczym i uduchowionym. Bez wątpienia sprzyjają temu równie niezwykłe ilustracje E.M. Andriollego, znane już z jubileuszowego wydania powieści, bodaj z 1879 roku. Nietrudno doprawdy zauważyć, że w dziełach Kraszewskiego brakuje wiele z tego, co zwykliśmy kojarzyć z wielką literaturą. Postacie są tu zazwyczaj odmalowane powierzchownie, niczym królik z kapelusza pojawiają się coraz to nowi bohaterowie po to tylko, by wypełnić ewidentne luki w fabule, skonstruowanej zwykle jakby "na skróty", w wielu miejscach stanowczo niedopracowanej. Powtórzę jednak raz jeszcze: jest w dziełach Kraszewskiego zapomniana później, a obecnie prawie już nieznana mistyka dawnych dziejów. Wykreowany przez niego świat mimo wszystko zachowuje swoją siłę, choć wydaje się, że swoim czarem obdarowuje tych tylko, którzy znajomość z nim zawarli jeszcze w czasach swoich najwcześniejszych fascynacji czytelniczych.

"Stara baśń" J.I.Kraszewskiego to pierwsza z 29 powieści składających się na cykl "Dzieje Polski". Jest to część podstawowego kanonu polskiej kultury literackiej, także znajomość jej nie zaszkodzi, gdy kto chce zasadnie wyrokować o polskiej tożsamości czy narodowym charakterze. Zarazem jest to powieść, na której się wychowałem, czytałem ją niezliczoną ilość razy, także...