Andrea Tompa z pochodzenia Rumunka, od 1990 roku mieszka w Budapeszcie. Ukończyła filologię węgierską oraz rosyjską. Jest tłumaczką, prozaiczką, zajmuje się działalnością kuratoryjną i krytyczną. Była przewodniczącą Węgierskiego Stowarzyszenia Krytyków Teatralnych, do czerwca 2016 roku pełniła funkcję redaktor naczelnej miesięcznika „Szinház”, odpowiednika polskiego „Teatru”, który został zamknięty na skutek politycznej decyzji węgierskiego rządu. W 2010 roku debiutowała książką „A hóhér háza”, za którą została odznaczona przez Siedmiogrodzką Fundację dla Literatury Węgierskiej nagrodą za debiut literacki. W tym roku na polskim rynku wydawniczym książka ukazała się w tłumaczeniu Anny Butrym.

„Dom kata” to wyjątkowa, zarówno pod względem formalnym, jaki i literackim, opowieść w której codzienność przeplata się z politycznym reżimem Ceaușescu. Historie ze szkolnej ławki, wspomnienia z dzieciństwa, rodzinne perypetie, pierwsze miłości, spotkania ze znajomymi, anegdoty i absurdy, które znamy z własnego komunistycznego podwórka, osadzone są w czasach dyktatorskiej Rumunii. Tompa przerabia i rozkłada na czynniki pierwsze swoją małą historię, gdy jako węgierska Żydówka codziennie doświadczała pogardy tylko dlatego, że należała do mniejszości narodowej. Nabrawszy dystansu rozlicza się z przeszłością, zarówno z tą codzienną, powszechną, jak i tą „dużą”, polityczną. A rozlicza się w sposób, który może czytelnika deprymować, a mówiąc wprost - wkurzać.

Tłumaczka styl narracyjny Tompy nazywa teatralnym monologiem, który dla mnie czasami zakrawa o bełkot. Nonszalanckie podejście do interpunkcji przywodzi na myśl kultową „Jesień patriarchy” Gabriela Garcii Márqueza, jednak u węgierskiej autorki opowiadanie na jednym wydechu zatyka czytelnika, zaburza swobodną lekturę. Liczne dygresje, retrospekcje, wprowadzanie kolejnych postaci do jednego niezwykle rozbudowanego zdania, wśród którego znajdziemy również wewnętrzne monologi, mowę zależną i przeskoki czasowe, odbierają przyjemność czytania. Choć treść i sama postać Tompy są interesujące, forma książki jest mało przystępna.

„Dom kata” przedstawiany jest jako quasi-autobiograficzna powieść, którą, by ułatwić sobie odbiór, lepiej postrzegać jako zbiór opowiadań. Część przedstawionych historii łączy się ze sobą, część można traktować jako samodzielne opowieści. Dopiero jednak całość kreśli prawdziwy obraz codziennego życia w dyktatorskiej Rumunii. „Dom kata” wymaga od czytelnika dużej zawziętości i cierpliwości, czasami jednak warto trochę się pomęczyć. 

Karolina Purłan