Czy zdarzało się wam czytywać teksty naszpikowane słownictwem tak zawiłym, że wątpiliście we własną inteligencję lub wręcz przeciwnie, prostym i znanym, lecz nie ułatwiającym ich zrozumienia? Steven Pinker, znany psycholingwista, stawia na ich podstawie pewną diagnozę: ich twórcy, to ludzie obciążeni „klątwą wiedzy”, wskrzeszacze „rzeczowników zombie”, którzy cierpią na „synonimomanię” i „fiksację funkcjonalną”. Chorują na to autorzy podręczników akademickich i tekstów naukowych, ale także autorzy beletrystyki, publicystyki, dziennikarze, recenzenci i blogerzy; ogółem pisząc w jakimś stopniu my wszyscy.

Lekarstwem na tę chorobę jest niniejsza książka, z której dowiadujemy się, że „dobre pisarstwo można zrozumieć okiem” i dlatego cechują je konkretne obrazy. Autor radzi unikać metapojęć (abstrakcyjnych słów typu: koncepcja, pojęcie, rola), których nie jesteśmy w stanie „zobaczyć”; przypomina też, że utarte zwroty i wyświechtane idiomy nie są wizualizowane w naszej głowie i powinniśmy z nich zrezygnować na rzecz świeżych sformułowań, porównań i metafor. Porusza temat składni, której znajomość chroni przed tworzeniem zawiłych, niejednoznacznych zdań. Analizuje łuki spójności łączące zdania w tekście i sprawiające, że jedno wynika z drugiego. Uczy czytelnej organizacji tekstu, by pozbyć się chaosu towarzyszącego naszym myślom i udziela wielu innych wskazówek mogących pomóc usprawnić nasz warsztat pisarski. Jedyny minus jaki dostrzegłem w treści, to wrażenie, że część przykładów zaadoptowanych na potrzeby języka polskiego miała w nim o wiele mniejsze szanse na pojawienie się niż w języku oryginału. Bardziej raziła mnie oprawa, przez którą odebrałem książce aż dwie gwiazdki, co jeszcze nigdy mi się nie zdarzyło; uwierzcie mi, że znalazłem co do tego solidne podstawy.

Wbrew temu, co sugeruje okładka, nie jest to żaden instruktaż pięknego stylu, a za tymi dwoma słowami, zapisanymi ozdobną kursywą, kryją się wspomniane wyżej zasady zrozumiałego pisania. Polscy wydawcy albo mają krótką pamięć, albo stawiają marketing ponad własną rzetelność, bo zignorowali promowaną przez autora zasadę jasnego określania tematu, wprowadzając czytelnika w błąd; za to ująłem jej pierwszą gwiazdkę. Oryginalny tytuł, w przeciwieństwie do polskiego, jest adekwatny do treści, brzmi „The Sense of Style” i można go przetłumaczyć na „Poczucie stylu”, lub, uwzględniając prawdziwy przedmiot badań, pokusić się o nazwanie go stylem "klasycznym" lub "klarownym". To, że nauczycie się poprawnie i przejrzyście pisać nie świadczy o tym, że Wasze teksty staną się nagle piękne; gwarantuję jednak, że będą bardziej zrozumiałe dla odbiorcy.

Na okładce brakuje też informacji, że 1/3 książki nie została przetłumaczona na język polski, przez co część czytelników mogła poczuć się oszukana; za to odjąłem drugą gwiazdkę. Tłumaczka zręcznie zapewnia, że te 130 stron tyczy się specyfiki języka angielskiego, a rozdział ten został zamieszczony w książce na zasadzie aneksu (dodatku) dla czytelników piszących w tym właśnie języku. Nie zmienia to faktu, że wydawnictwo o takim „bonusie” powinno poinformować potencjalnego czytelnika wcześniej, w widocznym miejscu, by jeszcze przed zakupem miał świadomość z ilu stron książki będzie mógł faktycznie skorzystać.

Większość pisarzy nigdy nie sięgała po poradniki pisarskie, a pisać nauczyło się czytając innych, chłonąc ich styl i wyrabiając sobie swój własny. Jest to tzw. odwrotna inżynieria dobrej prozy umożliwiająca nabycie pisarskiego wyczucia stylu, „dobrego ucha”, wyczulonego na składnię i słownictwo. Nie każdy jednak poświęca tyle czasu czytaniu i potrafi bazować na samych przykładach, by się tego nauczyć i tu z pomocą przychodzi przewodnik po sztuce pisania. Mój własny styl nie jest zbyt doskonały, drzewka składniowe zanurzam w środku zdania, przeginam ze stroną bierną i miewam problemy z negacją; porobiłem jednak tyle notatek, że mam na czym bazować, by z każdą kolejną recenzją było coraz lepiej.

Czy zdarzało się wam czytywać teksty naszpikowane słownictwem tak zawiłym, że wątpiliście we własną inteligencję lub wręcz przeciwnie, prostym i znanym, lecz nie ułatwiającym ich zrozumienia? Steven Pinker, znany psycholingwista, stawia na ich podstawie pewną diagnozę: ich twórcy, to ludzie obciążeni „klątwą wiedzy”, wskrzeszacze „rzeczowników zombie”, którzy cierpią na...