Co powiedziałaby Ci Twoja psychika, gdybyś pewnego dnia znalazł/-a się nagle daleko od domu, bez bliskich, wśród obcych ludzi, których języka nie znasz, w pobliżu pustkowia, bez całej tej obudowy kontrolowanego chaosu audiowizualnego i zapachowego, który zwiemy cywilizacją? Gdyby też okazało się, że przedziwnym trafem nie masz przy sobie żadnego z elektronicznych gadżetów, skrzętnie absorbujących uwagę, a tym samym nie możesz z nikim się skontaktować za pomocą z elektronicznych komunikatorów i co więcej zapomniałeś/-aś zabrać nawet zwykłą papierową książkę czy choćby karty do gry. Co może robić człowiek pozbawiony dostępu do nowych doświadczeń (nauki), kultury, rozrywki, komunikacji z innymi i czytania myśli mądrych ludzi? Nie pozostaje mu nic innego, jak zmierzyć się z własnymi myślami.

W sytuacji takiej zostaje nagle postawiona główna bohaterka powieści „W samotności” Joan Scudamore, która wracając z odwiedzin u córki w Bagdadzie, zostaje uwięziona z powodu niekorzystnej dla pociągów pogody w małym zajeździe tuż obok granicy z Turcją, wyznaczonej drutem kolczastym. Przebywając przez kilka dni z ludźmi innej narodowości i o znacznie niższym statusie społecznym - z mężczyznami, z których tylko jeden mówi (i to bardzo słabo) po angielsku, kobieta – chcąc nie chcą – zmuszona jest do konfrontacji z własnymi myślami. Przez kilkadziesiąt lat trzymane pod ścisłą kontrolą teraz nagle, wyzwolone i swobodne, bezlitośnie stawiają ją w obliczu prawdy o jej życiu i niej samej jako człowieku.

Joan, dojrzała kobieta o wysokiej pozycji społecznej, matka dorosłych dzieci i żona cenionego prawnika, osiągnęła mistrzostwo w niewidzeniu tego, co oczywiste i w skrupulatnym urządzaniu się w komfortowej bańce złudzeń, w której sama się umieściła. Jej psychika stosuje konsekwentnie percepcyjną wybiórczość: ignoruje oczywiste dla wszystkich fakty nie przyjmując ich do wiadomości, nie widzi porozumiewawczych spojrzeń innych, nie czyta komunikatów niewerbalnych, narzuca innym nie tylko swoje widzenie świata, ale i swoje potrzeby. Co ciekawe, żyjąc w zadowoleniu z siebie i swojego życia jednocześnie nie dostrzega jednak tego, co daje szczęście innym – ich pasji, namiętności, nieoczywistych przyjemności i marzeń. Joan to doskonały wytwór społecznego konformizmu i unifikacji – chętnie i z radością dała się przykroić do modelowego szablonu kobiety z klasy średniej, a teraz próbuje przykroić do analogicznych modeli resztę swojej rodziny nie bacząc na ich -formułowane wprost lub bardziej zakamuflowane – protesty, niezadowolenie a nawet cierpienie. Przedkładając formę nad treść upaja się własną skutecznością zupełnie nie widząc zgliszcz i ruin, które za sobą zostawia.

Pustynia i brak bliskich osób oraz społecznego zwierciadła, a także codziennych obowiązków pozwalają jej wreszcie, w ciągu kilku dni samotności, ujrzeć prawdę. Psychika usłużnie podsuwa Joan wspomnienia najważniejszych, kluczowych zdarzeń jej życia i bezlitośnie powtarza najbardziej znaczące zdania czy zachowania osób z jej rodziny czy przyjaciół. Postawiona przez przekazem, którego nie sposób ignorować bohaterka próbuje sobie najpierw tłumaczyć własne wnioski zmęczeniem, potem halucynacjami, wreszcie jednak zmuszona jest do uznania ich za, bardzo niewygodną i uwierającą, prawdę. Gdy to zrobi stanie wobec kolejnego, naturalnego w takiej sytuacji, zadania – decyzji o zmianie swojego życia, a przede wszystkim swoich relacji z osobami, które są dla niej ważne. Czy i jak uda się zrealizować kobiecie to ważkie zadanie dowiemy się z ostatnich stron powieści.

Książka, opublikowana pod pseudonimem Mary Westmacott, została napisana przez Agathę Christie, która wyraźnie (również przez inne nazwisko autora na okładce) dzieliła swoją twórczość na dwa obszary: dzieła kryminalne i sztuki, publikowane pod własnym nazwiskiem oraz powieści obyczajowe (nazywane także romansami) podpisana pseudonimem. Duża część czytelników dzieł królowej kryminału nie sięgnęła nigdy do tego drugiego działu twórczości swojej ulubionej autorki. Książka „Absent in the Spring” ukazała się po polsku po raz pierwszy dopiero w 1998r. pod tytułem „Samotna”, potem jeszcze w roku 2004r. jako „Samotna wiosną”, w 2015r. jako „W samotności”. Teraz dzięki nowym polskim wydaniom romansów Mary Westmascott publikowanych przez Wydawnictwo Literackie (oprócz recenzowanej tu książki ukazała się także „Róża i cis”, zaś w styczniu dostępna będzie „Córeczka” i „Brzemię”) w jednolitej, klimatycznej szacie graficznej. Warto po nie sięgnąć i poznać inne oblicze mistrzyni intrygi kryminalnej.

Nie sposób czytać tej książki, która została po raz pierwszy opublikowana w 1944r., bez odnoszenia jej treści do biografii autorki, zwłaszcza do najbardziej zagadkowego wydarzenia w jej życiu. Agatha Christie zniknęła w 1926r., tuż po wyjeździe jej pierwszego męża z kochanką, i przez dziesięć dni, mimo intensywnych poszukiwań nie trafiono na jej ślad przez dziesięć dni. Po tym czasie odnalazła się w hotelu w Harrogate w Yorkshire, gdzie była zameldowana pod nazwiskiem kochanki jej męża. Do tej pory nie doczekaliśmy się jednoznacznego wyjaśnienia, co się z nią wtedy działo i co robiła. Biorąc pod uwagę jej słowa, że zawsze chciała napisać tę powieść i jest bardzo z niej zadowolona, możemy zaryzykować stwierdzenie, że – być może – stanowi ona przetworzone odbicie jej własnych rozmyślań nad życiem i ważnymi relacjami, poczynionymi w czasie tych tajemniczych dziesięciu dni zniknięcia.

Po przeczytaniu książek „W samotności” i „Róża i cis” wyżej oceniłam tę drugą. Przyznam jednak, że w miarę upływu czasu po lekturze wspomnienie jej treści stopniowo się zatarło, podczas gdy minimalizm formalny i refleksje bohaterki pierwszego z wymienionych dzieł w dalszym ciągu mnie intrygują, a bohaterka i jej wybory wciąż mnie uwierają i tkwią w głowie jak niewygodna prawda. I może ten dyskomfort, przy jednoczesnej dręczącej ciekawości rozwiązania zagadki zniknięcia pisarki niech będą najlepszą rekomendacją powieści.

Jowita Marzec