Postapokalipsa to gatunek w ostatnich latach bardzo popularny i mocno eksploatowany, tak w rodzimej, jak zagranicznej literaturze. Na fali popularności „Metra 2033” oraz historii o żywych trupach, wypłynęła masa bardziej i mniej udanych fabuł opisujących nasz świat po jakiejś apokalipsie, która unicestwiła znaną nam cywilizację.

Ilość nie zawsze przechodzi w jakość, ale z tej masy postapokaliptycznego zalewu można czasem wyłowić naprawdę ciekawe okazy. Takim okazem jest „S.Q.U.A.T”, debiutancka powieść Konrada Kuśmiraka.

Tym razem ludzkości nie zniszczyły zombiaki, wojna atomowa, kosmici ani nawet ocieplenie klimatu. Po prostu wybuch w kosmosie i zabójcze promieniowanie gamma, które zabiło większość ludzi, a zielone tereny zmieniło w pustynie z kikutami drzew.

W tej scenerii działa Kamyk. Kamyk przerzuca przez granicę wszystko co mu zlecą. Czasem są to towary, czasem ludzie, ale dla Kamyka nie ma to znaczenia. Wie, że musi być bezwzględny, bo na utrzymaniu ma dawnych opiekunów oraz ukochaną, od lat pogrążoną w śpiączce. Tym razem przemyca matkę i córkę, które za granicą chcą szukać nowego życia. Tam otrzymuje propozycję udziału w gigantycznym przemycie, który może go ustawić do końca życia. Tyle że cała akcja nie do końca idzie zgodnie z planem, a wówczas nasz bohater musi wrócić do miasta, które opuścił dawno temu i gdzie narobił sobie wielu wrogów.

„S.Q.U.A.T” to bardzo męska postapokalipsa. Brudna, wulgarna, brutalna, bez honoru czy wartości. Ludzie pasożytują na resztkach dawnej cywilizacji. Rządzone autorytarnie miasto otaczają squaty, czyli mniej lub bardziej wolne komuny. Liczy się pieniądz, który w tym świecie najczęściej zastępowany jest przez  żywność, broń i amunicję czy paliwo do nielicznych działających pojazdów. Nie ma mowy o litości, braniu jeńców czy innych sentymentach.

Kuśmirak osadza swoją powieść we wschodniej Polsce, na pograniczu polsko-białoruskim, dość rzadko eksploatowanym w literaturze. Nietrudno zorientować się, że Białe Miasto, gdzie dyktator brutalnie odtwarza choć pozory cywilizacji, to dzisiejszy Białystok. Jednak autor przewrotnie odwraca sytuację. To nie Polska na tej granicy jest Ziemią Obiecaną. Wręcz przeciwnie. Kto tylko może usiłuje przedrzeć się przez Bufor - zaminowaną strefę graniczną z potężnym, strzeżonym murem. Podobno za murem życie jest znacznie łatwiejsze, ale autor nie wyjaśnia jednoznacznie, czy to prawda czy może jedynie pogłoski, choć mamy okazję na moment zajrzeć z Kamykiem za mur.

Zresztą to nie jedyna tajemnica, na rozwiązanie której musimy poczekać. „S.Q.U.A.T” to ewidentnie początek dłuższego cyklu. I to początek bardzo obiecujący. Autor kreśli swój świat bardzo szeroko, zdecydowanie zbyt szeroko na pojedynczą powieść. Pokazał nam różne ludzkie osiedla, różne mniejsze lub większe społeczności, ale i rzeczy straszne i tajemnicze. Pojawiają się polujące na ludzi człekokształtne stwory odziane w ciężkie płaszcze i maski przeciwgazowe. W tym co zostało z lasów kryją się stwory rodem z koszmarów, które pojawiły się po apokalipsie. Świat bogaty, ale pierwotny w swojej brutalności.

„S.Q.U.A.T” to ciekawa propozycja dla fanów nurtu postapokaliptycznego i obiecujący początek nowego cyklu.

Krzysztof Krzemień