Jan Karski nieodmiennie kojarzy się wszystkim zapewne z jednym – Holokaustem i walką o obronę Żydów bestialsko mordowanych przez hitlerowców. I słusznie. Kim jednak był młody Jan Kozielewski nim zyskał miano „emisariusza”? Szczęśliwym dzieckiem sanacji? Wiecznym kochasiem? Prymusem na uczelni? Dyplomatą? Szpiegiem? A może po prostu człowiekiem takim samym jak każdy z nas, któremu przyszło żyć w niesamowitych czasach? Odpowiedź na te kilka pytań znajdziecie na ponad 800 stronicach nietuzinkowej biografii.

Biografii, która nie jest kolejną historią jednej osoby, ale wyśmienitym opisem otaczającego ją świata. Ta książka to wręcz powieść biograficzna – pisana na modłę amerykańską – obudowana nagłymi zwrotami akcji, barwnymi opisami sytuacji społecznej, politycznej czy kulturalnej. Nie brakuje tu wątków romantycznych – zrywanych zaręczyn, nieszczęśliwej miłości czy też anegdot i wszelkiej maści historyjek opisujących rzeczywistość międzywojnia. A czas ten był nad wyraz kolorowy i ciekawy – wtedy to bowiem, po latach niebytu państwa na mapach świata, wykuwała się na nowo nasza ojczyzna. Brzmi to może wyjątkowo pompatycznie, ale prawda jest taka, że po roku 1918 i odzyskaniu niepodległości dało się wyczuć narodową euforię (w pełni uzasadnioną), wielką dumę narodową i niesamowitą chęć działania na każdym froncie. To także czas zabawy, wielkiej beztroski i czerpania z życia pełnymi garściami. I to wszystko znajdziecie w książce Piaseckiego.

Znajdziecie także coś jeszcze – obraz rosnącego w siłę antysemityzmu. I to nie tylko w Niemczech. Karski bowiem, wychowany w duchu uwielbienia dla Piłsudskiego, gdzie jakakolwiek inność była przynajmniej tolerowana, jeśli nie uznawana za normę, dostrzegał i odczuwał, także na własnej skórze, wszechobecną nienawiść rasową. I starał się ją w swym młodzieńczym bezkrytycyzmie wytłumaczyć.

Nie zabrakło w powieści (bo to wyjątkowo trafne określenie) Piaseckiego wielu „smaczków” zaczerpniętych bezpośrednio z życia Karskiego – pierwszego lotu samolotem, wizyty w warszawskiej „Adrii”, licznych spotkań z osobistościami znanymi z kart historii, czy też opisów jego zmagań z dyplomacją. I przyznać trzeba – to wyjątkowo działające na wyobraźnie historie. Bo któż z wielbicieli tamtej epoki nie chciałby brać udziału w rautach czy balach? Kto nie pragnąłby choćby na chwilę zostać kawalerzystą? No i kto nie marzy o tym, by poczuć dumę z wielkich rodaków? Bohaterowi niniejszej książki wszystko to i wiele więcej było dane. A dzięki doskonałej pamięci Karskiego i niesłychanej pracy, jaką włożył w powstanie tej książki Waldemar Piasecki (z całym „sztabem” pomocników) – każdy z czytelników może poczuć atmosferę tamtych lat. I doskonale się przy tym bawić.

Przyznaję, że ta „biografia” pochłonęła mnie bez reszty. Wydawać by się mogło, że historia przedwojennego życia Karskiego to gotowy scenariusz na niesłychanie wciągający, zabawny i pouczający film o sanacji, międzywojniu i młodości – pełen humoru, dramatyzmu i wszechobecnej wiary we własne możliwości (tak głównego bohatera jak i narodu). Jeśli szukacie doskonałej, choć opasłej lektury na te wakacje – sięgajcie po nią bez zastanowienia. Na pewno nie pożałujecie i tak samo jak i ja będziecie z niecierpliwością oczekiwać na kolejne tomy. Dla mnie „Jan Karski. Jedno życie” to pretendent do tytułu roku. Bez dwóch zdań.

Bartek `barneej` Szpojda