Ocenianie powieści zaliczanej do klasycznych pozycji, które należy znać, jest dla recenzenta zadaniem dość trudnym. Mam na myśli nie tylko wartość danego dzieła i jego rolę w kształtowaniu historii literatury światowej. Dodatkowym obciążeniem dla takiej osoby staje się również dokonanie pewnego rozrachunku obecnych odczuć po lekturze książki, którą jeszcze kilka lat temu recenzent nazywał arcydziełem jedyną w swoim rodzaju pozycją. Znalazłam się w takiej sytuacji w przypadku „Wichrowych wzgórz” Emily Brontë – jaki jest ostateczny wynik tego trudnego dla mnie sprawdzianu czytelniczego?

Zabrzmi to śmiesznie, ale gdyby nie inna powieść, to na pewno nie sięgnęłabym po jedyną książkę autorstwa jednej z najsłynniejszych sióstr w historii literatury angielskiej. Mam tu na myśli „Zmierzch” Stephanie Meyer – chciałam po prostu dowiedzieć się, czemu Bella porównuje siebie i Edwarda do Katarzyny i Heathcliffa. Do tej pory nie znalazłam odpowiedzi na to pytanie (to dość ciężkie zadanie do wykonania), ale za to miałam okazję przeczytać naprawdę niesamowitą historię nienawiści, szaleńczej miłości oraz zemsty, w której pozytywnych bohaterów można policzyć na palcach jednej ręki. Wówczas, jako kilkunastoletnie dziewczę, tuż przed osiągnięciem pełnoletności, nie mogłam wyjść z podziwu dla talentu Emily Brontë i jej mrocznej wyobraźni. Nawet trudno mi było uwierzyć w fakt, że ta pisarka nie wydała później żadnej innej powieści, tylko zapisała się do historii jako twórczyni jednej, za to genialnej książki.

Katarzyna i Heathcliff, najsłynniejsza para literackich bohaterów, do dziś wzbudza wiele emocji wśród czytelników. Jak inaczej można odnieść się do zarozumiałej i rozpieszczonej dziewczyny oraz tajemniczego, pałającego nienawiścią i zamkniętego w sobie potomka Cyganów, których – mimo wyraźnych różnic w statusie społecznym – połączyło głębokie, trwałe uczucie? I jak tu nie być obojętnym wobec historii, gdzie jedna decyzja wywołała pasmo nieszczęść w dwóch pokoleniach rodziny Earnshaw i Linton? I czy ta mroczna atmosfera oraz angielskie wrzosowiska, na których stoją tytułowe Wichrowe Wzgórza oraz Drozdowe Gniazdo, nie działają na wyobraźnię czytelnika? Wszystkie te rzeczy składają się na napisaną przez córkę angielskiego pastora powieść, o której obecnie ciężko napisać coś zupełnie nowego i odkrywczego. Nie pisząc już o wielu adaptacjach filmowych i telewizyjnych tej historii, gdzie prym wiedzie wersja z Juliette Binoche i Ralphem Finnesem w rolach głównych.

Ponowna lektura „Wichrowych wzgórz” okazała się dla mnie ciosem prosto w moje czytelnicze serce. Przekonałam się na własnej skórze, co to znaczy „wyrosnąć” z danej pozycji, której pierwsza lektura wywołała tuzin sprzecznych ze sobą emocji i niezapomniane wrażenia. Drugi raz, niestety, nie potrafiłam wściec się na bezmyślność Katarzyny i, później, jej córki, nienawidzić, a jednocześnie uwielbiać Heathcliffa, współczuć Ellen czy z całych sił wspierać Haretona. Bardzo mi tego brakowało podczas czytania powieści Emily Brontë po kilkuletniej przerwie, w czasie trwania której poznawałam inne książki, które na swój sposób ukształtowały mój czytelniczy gust i moją wrażliwość. Jest to bardzo smutny, ale prawdziwy fakt – nie zdałam tego sprawdzianu.

Mimo wszystko nadal jestem pełna szacunku dla talentu pisarskiego tej angielskiej pisarki, jej pomysłowości oraz tego, jak jej jedyna powieść do dzisiaj potrafi działać na czytelniczą wyobraźnię wielu osób. Może i już jestem za „stara” na takie pozycje, to będę „Wichrowe wzgórza” wspominała z ogromnym sentymentem. Nie pozostaje mi nic innego jak tylko zachęcać tych pasjonatów literatury, którzy jeszcze nie mieli okazji poznać historii Katarzyny i Heathcliffa. Z całą pewnością nikt nie pozostanie obojętny wobec tej ważnej dla Brytyjczyków pozycji. I w tym tkwi siła pióra Emily Brontë.

Anna Wolak