Długa patrzyłam pogardliwym wzrokiem na opowiadanie jako na gatunek. Ostatecznie przekonała mnie do niego Alice Munro, która nie bez powodu nazywana jest mistrzynią krótkiej formy. Noblistka udowadnia, że opowiadanie nie jest gorszym kuzynem powieści, a wręcz lepiej od niej potrafi oddać złożoność życia. Podobnie ma się rzecz z opowiadaniami Joyce Carol Oates, autorki m.in. głośnej „Blondynki”, wymienianej rokrocznie jako kandydatka do literackiego Nobla. Amerykanka ma w swoim dorobku równie wiele opowiadań co powieści, a jej ostatnim tomikiem, jaki się u nas ukazał jest „Czy zawsze będziesz mnie kochać?”.  

Zbiór opowiadań podzielony jest na trzy części, każdą z grup łączą jakieś współne cechy. Po lekturze części drugiej opowiadań da się zauważyć, że opowiadania te są już nieco bardziej niepokojące od tych z części pierwszej i znacznie bardziej skupione na pytaniu: jak przeszłość wpływa na naszą teraźniejszość? Z kolei opowiadania umieszczone w części trzeciej wyróżnia inny sposób narracji i obecność wątków religijnych. Opowiadania zawarte w tym tomie są tak różnorodne jak życie. Znaczna ich część to historie, które mogły się wydarzyć obok nas. Oates pisze o rzeczach, których się wstydzimy, o niespełnionych marzeniach, nieszczęśliwej miłości, wierze, lęku. Jest tu opowieść o dziewczynie zakochanej w żonatym profesorze, historia mężczyzny, który z premedytacją potrącił czarnoskórego żebraka, matki zazdrosnej o syna, dziewczynki skatowanej przez ojca alkoholika czy starszego małżeństwa, któremu ukazuje się Matka Boska. Bohaterowie Oates są zwykłymi ludźmi, którym przytrafiają się zdarzenia wydobywające na wierzch skrywane przez nich emocje. Odsłaniają egoizm, zawiść, zazdrość, zaborczość, gniew. Autorka buduje swoje opowiadania w taki sposób, że stopniowo odsłania mroczną, ciemniejszą stronę swoich bohaterów. I ta mroczna strona często dochodzi w nich do głosu, skłaniając do zrobienia rzeczy, których robić nie powinni. Oates przedstawia prozę, ale i grozę życia, wyciąga na światło dzienne prawdę o ludzkiej naturze, a ta najczęściej nie świadczy o nas dobrze. W tym tkwi siła tych opowiadań – uderzają one czytelnika, który może odnaleźć w sobie cechy tożsame z cechami ich bohaterów.

Joyce Carol Oates zazwyczaj w swojej twórczości skupia się na kobietach.
W przypadku tego tomu opowiadań równie wiele miejsca poświęca jednak mężczyznom. Swoich bohaterów nie ocenia i nie wartościuje. Jej opowiadania nie mają ani złych, ani dobrych zakończeń. Interpretację autorka zostawia czytelnikom. Tytuły opowiadań też w większości w interpretacji nie pomagają, tylko niekiedy naprowadzają na jakiś kontekst, w którym warto dane opowiadanie rozpatrywać. Każde jedno z nich zmusza natomiast do zastanowienia się nad jego treścią, a być może także nad tym, jak my sami zachowalibyśmy się na miejscu bohaterów. To jest właśnie ta cecha, która – jak mi się wydaje – decyduje o wyższości opowiadania nad powieścią: jego siła rażenia jest znacznie większa.

Pisane oszczędnym, przystępnym językiem, opowiadania Joyce Carol Oates czyta się błyskawicznie i z przyjemnością, ale refleksje, które po sobie pozostawiają są jak gorzka pigułka. Czasem i taką jednak trzeba połknąć, by poczuć się lepiej.

Malwina Sławińska