Odkąd sięgam pamięcią spirytyzm zawsze mnie fascynował. W końcu jak tu wątpić w fakt, że duchy naszych przodków nie towarzyszą nam, choćby w niematerialnej formie na ziemskim padole? Przecież wiadomo, że jak coś puka, skrzypi albo szura w nocy to jest to wyraźny znak kontaktu obcych bytów z nami, maluczkimi wciąż stąpającymi po ziemi, prawda? No dobrze, tyle żartów, a teraz na poważnie, gdyż jak widać do problematyki niematerialnych bytów można też podejść w sposób czysto naukowy. Dowodem na to jest książka autorstwa Marcina Stachelskiego "Duchy czy nieznana siła?", która daleka jest od śmieszkowania i spoglądania na mistycyzm z przymrużeniem oka, ale stanowi iście badawczą rozprawę z podjętą niej problematyką.
Autor wyrusza zatem w swą badawczą drogę, po to, by zgłębić zagadnienie historii spirytyzmu i badań nad zjawiskami mediumicznymi w Polsce, tym samym jego tropy prowadzą nas wprost w połowę XIX wieku, kiedy to rozkwitł wręcz nurt spirytystycznych poszukiwań, a w powstających jak grzyby po deszczu kolejnych Towarzystwach Badań Parapsychologicznych unosiła się ektoplazma czy wirowały stoliki w trakcie seansów spirytystycznych. W Polsce postacią zafascynowaną tą problematyką był Julian Ochorowicz, z tego też względu to właśnie on i jego poszukiwania stanowi trzon książki. Autor z resztą, co trzeba mu oddać, wnikliwie przygląda się postaci naszego rodzimego badacza zjawisk mediumicznych, pokazując, że bohater jego książki to postać niezwykle interesująca i wielowymiarowa, otwarta na nowe, często kontrowersyjne badawcze perspektywy, która jednocześnie stała się symbolem pozytywizmu oraz badań nad paranaukowymi zjawiskami.
Jeśli ktoś spodziewa się jednak lekkiej opowiastki o seansach spirytystycznych to w książce Marcina Stachelskiego jej nie doświadczy, gdyż publikacji tej bliżej do rozprawy naukowej niż publikacji beletrystycznej. Autor podchodzi do podjętej w książce problematyce z dużą powagą i w taki te sposób prowadzi swoje rozważania. Książka rozpoczyna się od zaprezentowania czytelnikom szerokiego kontekstu kulturowego i społecznego epoki, w której rozwijała się moda na spirytyzm i mediumizm, z łączą dogłębną analizą pojęć, które rozgraniczać będą materie podjętą na kartach książki. Ten zabieg zmierzać ma do tego, byśmy jako czytelnicy przenieśli się w czasy, gdzie fascynacja mistycyzmem i możliwością komunikacji z zaświatami, zawładnęła ludzkimi umysłami, w tym stała się sferą badań licznego grona polskich intelektualistów, wśród których pojawiają się znane powszechnie nazwiska jak chociażby Maria Curie-Skłodowska czy Bolesław Prus. Jednak najważniejszym przewodnikiem po tej tematyce będzie właśnie wspomniany Julian Ochorowicz, wybitny pozytywista, naukowiec, psycholog i entuzjasta nauki, który prowadził nas będzie przez tę historię i własne poszukiwania prawdy o naturze mistycyzmu. Jego wieloaspektowe zainteresowania, w tym badania nad mediumizmem, stawiają go jako postać kluczową w kontekście badań nad nieznanymi siłami i duchowymi zjawiskami.
Autor nie tylko opisuje życie i dokonania Ochorowicza, ale także wnikliwie analizuje główne pytania, które nurtowały zarówno jego, jak i inne umysły tamtych czasów. Centralnymi kwestiami była próba poszukiwania odpowiedzi na te zagadnienia, które wiązały się z istnieniem życia po śmierci, granicy między zjawiskami duchowymi a fizycznymi, a także natury mediów, które odgrywały kluczową rolę w tym fenomenie.
Skoro zatem mowa o medium, to w książce czytelnik zapoznany zostanie z kilkoma najbardziej znanymi postaciami w świecie mediumicznym tamtych czasów tj. z Eusapią Palladino i Stanisławą Tomczyk. To właśnie poprzez opisy eksperymentów z ich udziałem stajemy się świadkami niesamowitych zdarzeń i będziemy wraz z Autorem próbowali znaleźć odpowiedź na pytanie czy mistycyzm to efekt naszej wyobraźni, skrzętnie utkana intryga czy też niezaprzeczalny fakt.
Książka rzuca także wyzwanie naukowej społeczności, zadając pytanie o możliwość naukowego udowodnienia zjawisk takich jak telekineza czy ektoplazma. Autor prezentuje różne teorie i przybliża eksperymenty, które miały na celu wyjaśnienie tych zjawisk, pozostawiając czytelnika z fascynującym dylematem. Wreszcie, Marcin Stachelski stara się również znaleźć odpowiedzi na pytania dotyczące powstawania stygmatów, materializacji duchów, wirowania stołów i pisania automatycznego. Co ważne, Autor nie narzuca swojej opinii, ale prezentuje różne punkty widzenia i kontrowersje wokół tych tematów, pozostawiając jednak ich ocenę wprost czytelnikom.
"Duchy czy nieznana siła?" to nie tylko fascynująca podróż w głąb historii spirytyzmu, ale także głęboka refleksja nad naturą ludzkiej ciekawości i potrzeby zrozumienia tego, co poza naszym zmysłowym postrzeganiem. Książka Marcin Stachelskiego jest niezwykle interesującym źródłem wiedzy dla tych, którzy interesują się historią nauki, psychologią, a także zjawiskami paranormalnymi. Jeśli zatem chcielibyście zagłębić się w tym temacie, a jednocześnie lubicie literaturę popularnonaukową, to książka ta stanowić będzie dla Was nie lada gratkę, wartą uwagi.

Odkąd sięgam pamięcią spirytyzm zawsze mnie fascynował. W końcu jak tu wątpić w fakt, że duchy naszych przodków nie towarzyszą nam, choćby w niematerialnej formie na ziemskim padole? Przecież wiadomo, że jak coś puka, skrzypi albo szura w nocy to jest to wyraźny znak kontaktu obcych bytów z nami, maluczkimi wciąż stąpającymi po ziemi, prawda? No dobrze, tyle żartów, a...