Gdyby wszystkie książki popularnonaukowe były napisane w tak jasny i przejrzysty sposób, na pewno znaczniej przyczyniłyby się do popularyzacji wiedzy historycznej i ogólnej na temat odległych zakątków swiata i ich dziejów. Książka choć trochę pomaga zapanować nad chaosem w głowie, jaki można mieć w zetknięciu z tak starą i bogatą kulturą, jaką jest kultura Indii. Szkoda że nie ma dalszych dziejów tego subkontynentu spisanych przez Burjora Awarii, w każdym razie nie w języku polskim. Choć jestem dyletantką na tym polu, to publikacja nie tylko objaśniła mi chronologię i ewolucję starożytnych, ale bardzo ciekawie przedstawiła życie i zajęcia ówczesnych ludzi. Kiedyś jeszcze raz do niej wrócę, bo jest naprawdę skarbnicą wiedzy.

Gdyby wszystkie książki popularnonaukowe były napisane w tak jasny i przejrzysty sposób, na pewno znaczniej przyczyniłyby się do popularyzacji wiedzy historycznej i ogólnej na temat odległych zakątków swiata i ich dziejów. Książka choć trochę pomaga zapanować nad chaosem w głowie, jaki można mieć w zetknięciu z tak starą i bogatą kulturą, jaką jest kultura Indii. Szkoda że...

Minęło już trochę czasu od kiedy zakończyłam czytać tę kolejną książkę przedstawiającą dzieje Indii. W tym przypadku - podobnie jak w "Indiach" Bashama opisano tu jedynie Indie starożytne. Do czasu podbojów muzułmańskich. Autor książki, Burhor Awari to nagrodzony za wkład w edukację wielokulturową Indus żyjący w Wielkiej Brytanii.
Książka - opatrzona przypisami, bibliografią, indeksem, krótką notatką na temat dalszej historii Indii (po 1200 roku) i czarno-białymi ilustracjami - przedstawia 4 epoki starożytnych Indii:

- prehistoryczną (do 2000 r. p.n.e.)
- wedyjską i postwedyjską (2000 -300 r. p.n.e.)
- epokę wielkich imperiów (od 300 r. p.n.e. do 500 r. n.e.
- feudalną (od 500 r. nie.e. do 1200 r. n.e.)
Każdy z rozdziałów przedstawiających tę historię kończą wybrane cytaty do analizy i refleksji, a także pytania przydatne do dyskusji. Czasem pytania nie pasują do tekstu.

Czas Wedyjski ilustruje np. tekst hymnu stworzenia z "Rygwedy":
"I jak się zrodziła ta wysnowa bytów,
Czy kto ją zdziałał, czy też nikt nie zdziałał -
Ten, co na ziemię patrzy z najwyższego nieba,
Ten może wie o tym, a może też nie wie?"

W rozdziale na temat kształtowania się państwowości przed epoką Maurjów w cytatach przedstawiono greckie opisy np. Plutarcha o tym, jak Aleksander Macedoński w Indiach łamał zawarte układy mordując Indusów, jak wieszał hinduskich filozofów potępiających tych, którzy opowiadali się po jego stronie, a także opisane w autobiografii wzburzenie Gandhiego w reakcji na widok ofiar ze zwierząt składanych w świątyni Kali w Kalkucie.

W rozdziale na temat rozdrobnienia i dynamicznego rozwoju po upadku Maurjów przedstawiono:
- rozkwit szlaku handlowego który od 600 r. p.n.e. wiódł z Taksilii na Zachód ku Europie. "Karawany z Indii transportowały kość słoniową, słonie, przyprawy, tkaniny, sól, piżmo, szafran i indygo. W drodze powrotnej wiozły lazuryt, turkusy, ... ceramikę, wino oraz złote i srebrne monety".
- w cytatach ze str. 171, w dharmie z czasów Guptów, w "Naradasmryti" przedstawiono " 3 rodzaje bogactwa: białe zdobywa się wiedzą, odwagą w boju, wyrzeczeniami, udzielaniem nauk uczniowi, składaniem ofiar i dziedziczeniem. Bogactwo nakrapiane uzyskuje się lichwą, uprawą ziemi, występami artystycznymi, uniżonym usługiwaniem lub za oddaną komuś usługę. Czarne bogactwo zdobywa się przekupstwem, hazardem, fałszerstwem, rozbojem, oszustwem".
W rozdziale " Indie po epoce Guptów i rozkwit indyjskiego Południa", w cytatach przedstawiono słowa hymnu ku czci Boga Śiwy, których autorem jest VII wieczny poeta tamilski Appar:
"Nikomu nie podlegamy, nie lękamy się śmierci, nie będziemy cierpieć w piekle, nie żyjemy złudzeniami, rozpiera nas radość, nie znamy chorób, przed nikim nie zginamy karku, wszystko jest dla nas jeno szczęśliwością, smutek nie istnieje, bo zostaliśmy raz na zawsze sługami niezależnego Pana".

Przykłady pytań po rozdziałach:
- Dlaczego "Upaniszady" są w zachodnich kręgach religijnych popularniejsze od "Wed"?
- Dlaczego "Kamasutra" jest tak opatrznie rozumianym utworem literackim?



Poniżej historia Indii w oparciu o omawianą książkę:

EPOKA PREHISTORYCZNA:
- pierwsi mieszkańcy subkontynentu wyemigrowali z Afryki
- pierwsi mieszkańcy byli myśliwymi-zbieraczami, używali narzędzi z kamienia (w starszej i średniej epoce kamiennej, w latach 11000 do 3000 r. o),są oni autorami malowideł jaskiniowych w Bhimbetce
- rolnictwo na tych terenach zapoczątkowano w epoce kamiennej (11000 do 3000 r.n.e.) w Merhgarhu w Beludżystanie
- ruiny miast Mohendżo Daro i Harappy dowodem na istnienie wysokiej rdzennie indyjskiej cywilizacji (2500 do 1900 r. p.n.e.)

EPOKA WEDYJSKA I POSTWEDYJSKA (2000-300 r. p.n.e.)

- z Iranu i Afganistanu do Indii przywędrowały ludy posługujące się indoeuropejskim językiem (tak delikatnie przedstawia to autor, w innym ujęciu mowa o najazdach); mówiły o sobie Arjowie tzn. szlachetni; z tubylczej ludności Indii i z nich powstała istniejąca od 4 tysięcy lat cywilizacja indyjska
- "Rygweda" - najstarszy utwór indoeuropejskich języków; zbiór hymnów religijnych; jedna z 4 "Wed" - głównych świętych tekstów wedyjskiego hinduizmu
- Za sprawą Indoarjów zajmujących tereny od Pendżabu po dorzecze Gangesu wykarczowano lasy i rozwinięto na tych terenach do dziś kwitnące rolnictwo
- Wedyjski hinduizm zakwestionowali zrodzeni z niego dysydenci: adźwikowie, buddyści i dżiniści, którzy sprzeciwili się systemowi kastowemu, dominacji braminów, ofiarom ze zwierząt i zakwestionowali autorytet "Wed"
- wedyjska forma państwowości objawiła się pod postacią 10 mahadźanapad (wielkich państw),wśród których dominowała Magadha; pod koniec tej epoki północno-zachodnie tereny Indii zaatakowali Persowie i Grecy

EPOKA WIELKICH IMPERIÓW od 300 r. p.n.e. do 500 r.n.e.)

- na bazie królestwa Magadhy (dziś to stan Bihar) w 321 r. p.n.e. Ćandragupta Maurja stworzył panindyjskie imperium Maurjów rządzone według zasad opisanych w "Arthaśastrze" Kautalji. Drugi wielki władca tej dynastii to propagujący pokój cesarz Asioka, który kazał wykuć zasady buddyzmu na kamiennych kolumnach rozsianych po całych Indiach.
- po upadku cesarstwa Maurjów prym wiodły mniejsze królestwa Śaków, Kuszanów i Satawahanów; to czas rozkwitu rolnictwa i handlu, także z Rzymem i Chinami.
- zdecentralizowane imperium Guptów rządzone za pomocą Samanty (przyjaznego sąsiedztwa); szczyt cywilizacji hindusko-dżinijsko- buddyjskiej tzw. czas klasycznej kultury Indii

- buddyzm na subkontynencie przeobraził się w buddyzm mahajany, w którym dużą rolę odgrywają bodhisattwowie
- to czas rozkwitu sanskryckiej literatury, matematyki i buddyjskiej architektury (np. w Adźancie)

EPOKA FEUDALNA (od 500 r. n.e. do 1200 r. n.e.)
- w rządzonych w oparciu o nadania ziemi, podzielonych na drobne królestwa Indiach największe znaczenie zdobył król Harsza, dynastie Ćalukjów z Badami i Pallawów
- wewnętrzne wojny w IX i X wieku między dynastiami Gurdźarów-Pratiharów, Palów i Rasztrakutów osłabiły Indie ułatwiając w XI i XII wieku najazdy turecko-afgańskie
- Południe Indii nadal kwitło pod rządami Palllawów i Ćolów utrzymując kulturę hinduską
- Wedyjski hinduizm przemienił się w hinduizm puraniczny i pobożnościowy, buddyzm zaczął znikać w Indiach
Od 1206 roku w Indiach północnych utrwaliła się muzułmańska władza "dynastii niewolniczej", założonej przez Kutb Ud-dina Ajbaka, co dało początek kulturze hindusko-muzułmańskiej.

Czas starożytnych Indii kończy się, NASTĘPNE EPOKI to:
- 1200-1526 turecko-afgańskie afgańskie najazdy; w wyniku ich rodzi się jednak cywilizacja indo-islamska; z syntezy islamu i hinduizmu powstaje nowa religia sikhizm, rozkwita sufizm; z mieszanki perskiego, arabskiego i hindi rodzi się literatura w języku urdu
- 1526- 1707 (formalnie do 1856) rządy muzułmańskiej dynastii Mogołów, w większości w duchu tolerancji wobec hindusów; rozkwit malarstwa, architektury, ogrodów i kuchni; kultura hinduska zachowała swą żywotność
- 1757-1947 - panowanie brytyjskie - z pomocą Brytyjskiej Kampanii Wschodnioindyjskiej, a po powstaniu sipajów bezpośrednio w imieniu cesarzowej imperium brytyjskiego, brytyjskie zasoby Indii wywożono do Anglii; angielska edukacja, prawodawstwo i środki komunikacji pomogły Indusom przeciwstawić się kolonizacji i po 100 latach walki uzyskać niepodległość
- od 1947 roku do dziś - wolne, demokratyczne Indie, federacja 29 stanów; odzyskiwaniu niepodległości towarzyszył podział Indii; przed opuszczeniem subkontynentu Brytyjczycy wyodrębnili z Indii muzułmański Pakistan Zachodni i Wschodni, który w 1971 roku stał się Bangladeszem; podział przebiegał w atmosferze wzajemnych pogromów muzułmanów, hindusów i sikhów; miliony w strachu opuszczały swój dom, by uciekać do tylko co utworzonego Pakistanu lub do Indii.

Minęło już trochę czasu od kiedy zakończyłam czytać tę kolejną książkę przedstawiającą dzieje Indii. W tym przypadku - podobnie jak w "Indiach" Bashama opisano tu jedynie Indie starożytne. Do czasu podbojów muzułmańskich. Autor książki, Burhor Awari to nagrodzony za wkład w edukację wielokulturową Indus żyjący w Wielkiej Brytanii.
Książka - opatrzona przypisami,...

Niezła książka przedstawiająca w dość dużym skrócie dzieje Indii do roku 1200. Autor w ułożonych według porządku chronologicznego rozdziałów przedstawia kolejne etapy historii subkontynentu indyjskiego od przybycia tam pierwszych ludzi aż po czasy muzułmańskich najazdów z północy. Stosunkowo wiele miejsca poświęca właśnie czasom najdawniejszym: prehistorycznym cywilizacjom doliny Indusu oraz migracjom Ariów (od razu dodam, że Avari odrzuca historyczność tzw. najazdu Ariów). Później omówione zostają czasy wielkich imperiów (o Maurjach jest więcej niż o Guptach) i mniejszych królestw. Autor nie skupia się wyłącznie na północy Indii, ale dokładnie opisuje też państwa południowej części półwyspu. W zasadzie nie bardzo rozumiem, skąd cezura roku 1200. Zgodzę się, że dzielenie historii Indii na epokę hinduską i muzułmańską jest zabiegiem nie najlepszym, tylko czy podział przyjęty przez Avariego czymś go przewyższa?

"Starożytne Indie" mają ciekawy układ kompozycyjny poszczególnych rozdziałów. Po zasadniczej ich treści pojawiają się "wybrane cytaty do analizy i refleksji" oraz "pytania przydatne do dyskusji". Przytaczane są zarówno fragmenty źródeł, jak i opracowań. Oryginalny pomysł, ale i tak dziwniejsze są pytania, które czasem mają bardzo mało wspólnego z treścią rozdziału (np. po roz. 1 mamy pytanie o wpływ globalnego ocieplenia na życie Indii). Poza tym w książce dominuje nastrój walki z niedobrym kolonializmem, rasizmem oraz - co ciekawe - braminizmem. Jest w tym sporo niepotrzebnego zacietrzewienia, które moim zdaniem lektury nie ułatwia. Nie ułatwiają jej też przypisy tłumacza i redaktora, którzy zbyt często bawią się w polemikę z Autorem: o ile czasem jest ona uzasadniona, to czasem wygląda wręcz na czepialstwo. Natomiast na dobrym poziomie są mapy i rysunki (zwł. indyjskiej sztuki sakralnej). Ogólnie rzecz biorąc książka dość przystępna i ciekawa.

Tomasz Babnis

Niezła książka przedstawiająca w dość dużym skrócie dzieje Indii do roku 1200. Autor w ułożonych według porządku chronologicznego rozdziałów przedstawia kolejne etapy historii subkontynentu indyjskiego od przybycia tam pierwszych ludzi aż po czasy muzułmańskich najazdów z północy. Stosunkowo wiele miejsca poświęca właśnie czasom najdawniejszym: prehistorycznym cywilizacjom...