Na historię każdego państwa składają się zarówno wzniosłe wydarzenia, którymi jego obywatele szczególnie się chlubią, jak również mroczne fakty, nad którymi najchętniej spuszczono by zasłonę milczenia. Nawet najbardziej demokratyczny ustrój ewoluował przez wieki, niejednokrotnie kosztem wielu niewinnych jednostek i uciskanych warstw społecznych. Droga do wolności, (potencjalnej) równości i braterstwa jest niezwykle kręta oraz przeważnie okupiona cierpieniem proletariatu i wywyższeniem burżuazji, o czym zdecydowanie przekonuje czytelników Eduardo Mendoza w swej najnowszej książce "Walka kotów".

Tym razem przenosimy się do ogarniętego wewnętrznymi zamieszkami Madrytu ubiegłego wieku. W samym łonie Hiszpanii ścierają się ze sobą frakcje zwolenników republiki, rewolucjonistów oraz wyznawców ideologii Falangi. Uzupełnienie tej barwnej mozaiki stanowi także niepokojąca się sytuacją polityczną arystokracja, dążący do stagnacji generałowie oraz nieświadomy powagi własnego położenia angielski dżentelmen.

Anthony Whitelands przybywa do ojczyzny swego mistrza, Diego Velazqueza, by określić wartość rynkową kolekcji niezwykle szanowanego i zamożnego obywatela, księcia de la Igualada. Ów prominentny jegomość pragnie spieniężyć dzieło anonimowego twórcy, by zapewnić rodzinie godziwy byt, kiedy kraj pogrąży się w wojennej zawierusze. Ekspert w zakresie malarstwa hiszpańskiego Złotego Wieku nieoczekiwanie odkrywa, iż płótno to najprawdopodobniej wyszło spod pędzla czołowego miejscowego artysty, nadwornego malarza króla Filipa IV właśnie! Ujawnienie tego faktu zapoczątkowuje prawdziwą lawinę wydarzeń, które w zastraszającym tempie wiodą naszego bohatera do zagłady…

Sir Anthonym zaczynają interesować się nie tylko miejscowe służby bezpieczeństwa, ale i zagraniczni agenci wywiadu, a sam mężczyzna wplątuje się w miłosny układ z córkami swego zleceniodawcy oraz dziewką o dość wątpliwej reputacji. Na domiar złego nawiązuje znajomość z José Antonio Primo de Riverą, znanym w kręgach burżuazji jako markiz de Estella, założycielem i czołowym przywódcą Falange Española, ugrupowania politycznego o zabarwieniu faszystowskim. Ów wizjoner pragnie za wszelką ceną przeprowadzić w swej ojczyźnie radykalne zmiany, nawet na drodze zamachu stanu i wybuchu wojny domowej. Bezwzględnie oddany własnemu państwu, wyrzeka się własnego szczęścia i miłości do Paquity, córki księcia de la Igualada, wobec której Anglik od chwili przybycia żywi nieśmiałe uczucie. Whitelands nieświadomie znajduje się w samym centrum dziejowych wydarzeń.

W osobie niepozornego brytyjskiego obywatela odnajdujemy znajome rysy, jakimi chętnie obdarza swe postaci Mendoza.

„Pochodził z rodziny należącej do klasy średniej, inteligencja i wytrwałość otworzyły przed nim podwoje Cambridge. W murach uczelni najpierw sztuka, potem malarstwo, a następnie malarstwo hiszpańskie Złotego Wieku tak go zafascynowały, że oddał im całą swą energię intelektualną i emocjonalną. (…) Po ukończeniu studiów, długich pobytach w Hiszpanii i podróżach po Europie zaczął pracować, a wkrótce wiedza, prawość i skrupulatność zyskały mu prestiż, choć nie sławę ani fortunę. Jego nazwisko stało się głośne w wąskim kręgu znawców, bardziej skłonnych do krytyki niż do patronatu. Nie dążył do niczego więcej, ani w tej dziedzinie, ani w żadnej innej. Przyjaźń, której emocjonalny rozwój doprowadził do małżeństwa z panna atrakcyjną, wykształconą i zamożną, rozwiązała jego problemy materialne i pozwoliła poświęcić cały czas i wysiłek jego pasji. (…) Życie powszednie oraz gęsta sieć absorbujących relacji towarzyskich doprowadziły do unicestwienia związku, który nigdy nie był ani namiętny, ani stabilny. Utraciwszy wraz z rozwodem główne źródło dochodów, Anthony skoncentrował się na pracy. Gdy nawet to zaczęło wydawać mu się dławiące, niemal bez świadomego zamiaru wdał się w romans z żoną dawnego kolegi ze studiów. W odróżnieniu od jego byłej żony Catherine była porywcza i zmysłowa.”

Jest więc Anthony Whitelands człowiekiem cieszącym się uznaniem w swoim środowisku, obdarzonym niespotykaną inteligencją i erudycją, które czynią zeń interesującego kompana. Staranne wykształcenie, gruntowna wiedza w dziedzinie sztuki oraz nienaganne maniery sprawiają, że również w damskim towarzystwie może on uchodzić za wielce atrakcyjna partię. Wrodzona łagodność, uległość i pewna nieporadność z kolei stanowią przyczynę wszelkich jego problemów i uwikłania w polityczno-społeczną intrygę, której pada ofiarą. Naiwny i ufny nie dostrzega czyhającego nań za każdym rogiem niebezpieczeństwa; bezmyślnie daje się prowadzić nieznajomym w najmroczniejsze zakątki Madrytu, by z przerażeniem skonstatować, że wpadł w śmiercionośną pułapkę! Wszelkie próby powrotu do ustabilizowanego tryby życia spełzają na niczym: machina Historii wciąż popycha bohatera do działania, a on sam jest marionetką w rękach hiszpańskich dygnitarzy.

Jednakże tym, co dynamizuje akcję, a także steruje wszelkimi poczynaniami jednostek, jest Madryt. Rok 1936 jest dla Hiszpanii przełomowy, bowiem ważą się jej dalsze losy. Mendoza znakomicie odmalował atmosferę pogrążonego w chaosie kraju oraz przygnębienie jego obywateli. Rysem charakterystycznym wszystkich, występujących na kartach Walki kotów postaci, jest bowiem głęboka troska o przyszłość ojczyzny. Zarówno książę o arystokratycznym pochodzeniu, wojskowy generał, jak również pospolity karczmarz oraz dama lekkich obyczajów – każdy z nich stanowi ucieleśnienie patriotyzmu.

Niejeden czytelnik może się pogubić w gąszczu politycznych spisków, miłosnych intryg i ponurych tajemnic, jakie serwuje Eduardo Mendoza w swym najnowszym dziele. Autor stworzył bowiem swego rodzaju literacki „patchwork”: odnaleźć tu możemy elementy melodramatu, kryminału, powieści detektywistycznej, historycznej i innych. Przyoblekł przygnębiające wydarzenia w lekką formę, w rezultacie otrzymując książkę o walorach dydaktycznych, bez zbędnego moralizatorstwa. Nic dziwnego, że "Walka kotów" została wyróżniona prestiżową nagrodą Premio Planeta De Novela. Oby i nasza ziemia wydała pisarza gotowego popełnić podobną lekturę.

Na historię każdego państwa składają się zarówno wzniosłe wydarzenia, którymi jego obywatele szczególnie się chlubią, jak również mroczne fakty, nad którymi najchętniej spuszczono by zasłonę milczenia. Nawet najbardziej demokratyczny ustrój ewoluował przez wieki, niejednokrotnie kosztem wielu niewinnych jednostek i uciskanych warstw społecznych. Droga do wolności,...