„Światu nie mamy czego zazdrościć” to nie pierwsza na polskim rynku wydawniczym książka traktująca o Korei Północnej. Wystarczy przytoczyć tytuł wydanej w 2008 roku przez W.A.B książki „Uchodźcy z Korei Północnej: Relacje Świadków”. Te dwie pozycje łączy wiele – skupiają się one na relacjach uciekinierów, ukazują retrospekcje malowane przez emigrantów na temat życia w komunistycznym kraju. Trudno jednak nie odnieść wrażenia, że Barbara Demick zrobiła to bardziej rzetelnie i przede wszystkim z sercem.
Autorka łącząc rozmowy z uciekinierami z dorobkiem naukowym na temat Korei Północnej penetruje ten kraj do głębi. Ukazuje nie tylko życie urzędnicze w stolicy, ale także rodzące się miłości, żywot nauczycieli, lekarzy, czy rolników na wsi. Przy okazji czyni to w sposób niezwykle wyważony, z dbałością o szczegóły, lojalnością wobec pojedynczych opowieści. Dzięki takiej narracji poznajemy losy różnych osób – młodych przechodzących przez system edukacji, rodziców żarliwie wierzących w maszynerię kraju, a nawet osób innego pochodzenia, które w Korei znalazły się w sumie przypadkowo i muszą każdego dnia udawać, że otaczająca ich rzeczywistość jest także ich światem. Niezwykłe jest także ukazanie ich późniejszego życia, już poza krajem, gdzie szok i niedowierzanie, miesza się z koniecznością odnalezienia się w świecie z telefonami, Internetem i samochodami, a przede wszystkim z przymusami myślenia i poszukiwania pracy.
Autorka nie szczędzi nam trudnych tematów. Pisze o głodzie, polityce, nauce, umieraniu.
„Gdy doktor Kim spytała koleżankę o rodzinę, ta odpowiedziała rzeczowo, że jej mąż i dwuletni synek zmarli trzy dni po sobie. Doktor Kim próbowała jej złożyć kondolencje.
- Och, teraz lepiej mi się powodzi. Mam mniej osób do wykarmienia – przerwała jej koleżanka.”
Ta książka potrafi wgnieść w fotel. Stara się nam przybliżyć podwaliny systemu, pokazuje jego wszechobecność, jego mechanizmy i sposoby radzenia z rodzącymi się w głowach mieszkańców wątpliwościami. Niedowierzanie z jakim czytałem niektóre fragmenty do tej pory gnieździ się gdzieś w środku mnie. Bo jak też wyjaśnić takie oto zadania matematyczne, którym sprostać muszą najmłodsi:
„ Ośmiu chłopców i dziewięć dziewczynek śpiewa pieśni na cześć Kim Ir Sena. Ile dzieci śpiewa te pieśni?
Dziewczynka jest łączniczką naszych oddziałów partyzanckich walczących z okupantem japońskim. Meldunki przynosi w koszyku, w którym ma pięć jabłek. Zatrzymuje ją japoński żołnierz li kradnie jej z koszyka dwa jabłka. Ile jabłek zostało dziewczynce w koszyku?
Trzej żołnierze Koreańskiej Armii Ludowej zabili trzydziestu żołnierzy amerykańskich. Jeśli każdy z nich zabił tylu samo żołnierzy, ilu Amerykanów zabił jeden żołnierz koreański?”
Albo też takie metody radzenia sobie z biedą?
„„W Korei Północnej, która borykała się z chronicznym brakiem nawozów sztucznych i miała niewiele zwierząt hodowlanych, do nawożenia pól wykorzystywano ludzkie ekskrementy. Na każdej rodzinie spoczywał obowiązek dostarczenia co tydzień pełnego wiadra do oddalonego o kilometry magazynu. W zamian otrzymywało się bon żywnościowy. Ta śmierdząca powinność spadała najczęściej na starsze dzieci”.
To są elementy, które nam się nie mieszczą w głowie, a tam dzieją się do dzisiaj. Ludzie nadal wierzą, że brak prądu w godzinach wieczornych i nocnych to naturalna kolej rzeczy dziejąca się na całym globie. Wierzą, że idąc i wykonując pracę lekarza, nie muszą spodziewać się wypłaty. Porównania do dzieła Orwella nie są absolutnie przesadzone, czytając reportaż Demick sami dostrzegamy punkty wspólne z „Rokiem 1984”.
„Światu nie mamy czego zazdrościć” to także reportaż, w którym znaleźć możemy wątek romantyczny. Budząca się miłość w dwóch nastolatkach, którzy mieli okazje poznać się przed kinem (wtedy jeszcze były tam kina) to jedna z niewielu opowieści niewinnych i czystych, o jakich miałem okazję czytać w ostatnich kilku latach. W ich losach nie ma wyuzdania, seksu, egoizmu. I chodź jak dowiemy się na końcu, nic z tego nie będzie, trudno nie poczuć sympatii dla tej pary i z drugiej strony żałować, że w świecie tak mało jest takich pięknych uczuć. I jest to tym bardziej wartościowe, że bohaterów dzieliło wszystko – pochodzenie, wykształcenie, geografia. Nawet ludowe przypowieści i wiersze nie pozwalają zapomnieć, kto kim jest.
„Czy tygrys czekający na nas w górach byłby groźniejszy od teściowej?
Czy można znaleźć bardziej lodowaty szron, zimniejszy od teścia?
Strączki fasoli, nawet gdy je rozdepczemy, nie spojrzą na nas z taką pretensją, jak młodsi bracia naszego męża.
Nie, nawet najostrzejszy pieprz nie jest tak gorzki jak życie mężatki.”
„Światu nie mamy czego zazdrościć” to reportaż kompletny. Z jednej strony jest to opowieść o tych, którzy nie płakali po śmierci Kim Ir Sena, z drugiej i tej lojalnej względem boga grupy tu nie zabraknie. Autorka pokazuje nal6m obraz całościowy, dotyka różnych strun i uczuć, nie boi się mówić o strachu, śmierci ani miłości. Dzięki temu książka nabrała znamion przypowieści uniwersalnej, bardziej bolesnej i rzeczywistej niż fikcja, chociaż bardziej niewiarygodnej niż opowieść o Frodo i jego drużynie. Robi to w sposób interesujący, bez typowo reporterskiego patosu i wyszukiwania sensacji. Jest to naprawdę godne podziwu. Moim zdaniem jest to najlepszy reportaż jaki miałem w ręku od dawna. Gorąco polecam.

„Światu nie mamy czego zazdrościć” to nie pierwsza na polskim rynku wydawniczym książka traktująca o Korei Północnej. Wystarczy przytoczyć tytuł wydanej w 2008 roku przez W.A.B książki „Uchodźcy z Korei Północnej: Relacje Świadków”. Te dwie pozycje łączy wiele – skupiają się one na relacjach uciekinierów, ukazują retrospekcje malowane przez emigrantów na temat życia w...