Tworzenie science fiction w oparciu o swoje poglądy polityczne to zawsze wejście na grząski teren. Trudne wtedy oszacować, czy jest to cel sam w sobie, czy tylko środek do osiągnięcia zamierzonego celu. Jest to prosta droga do prostackiego i nachalnego sprzedawania swych lęków i strachów, co może doprowadzić do spłycenia odbioru całej książki. Wiem, że czasem moje zdanie jest po prostu moim zdaniem, a nie wyrażaniem poparcia dla którejkolwiek opcji, ale granica jest cienka i grząska.

Pamiętacie aferę z Komudą? W pewnym momencie opinia publiczna zaczęła się doktoryzować, gdzie przebiega granica pomiędzy wolnością literacką a tworzeniem homofobicznych potworków. W efekcie – co było do przewidzenia – dyskusja nie posunęła się o ani milimetr do przodu. Ja również granicy nie wskażę, ale wiem (a przynajmniej tak mi się wydaje), kiedy mam do czynienia z dobrą książką, a kiedy nie. I w tym przypadku rozczarowanie jest głównym uczuciem, jakiego doświadczam po lekturze nowej książki Tomasza Kołodziejczaka.

„Skaza na niebie” to zbiór dziewięciu opowiadań utrzymanych przede wszystkim w stylu science fiction. Każda opowieść mniej lub bardziej wyraża pewne lęki i strachy autora dotyczące bliskiej i dalekiej przyszłości. Otrzymujemy więc między innymi genialny plan zagłady istnień poprzez masowe szczepienia, próbę ucieczki z objętej chińskim i islamskim panowaniem Europy, przyjęcie ustawy legalizującej recykling totalny, a także wyśmiewanie się z szeroko rozumianej inności.

Widać, że autor pełnymi garściami czerpie z otaczającej go rzeczywistości. Ma swoje zdanie na temat współczesnego świata (i jego kondycji), i – jak rozumiem – nie do końca jest zadowolony z tego, co widzi. W metaforyczny, a czasem niezwykle dosadny sposób, próbuje przestrzec nas przed pewnymi dostrzegalnymi zagrożeniami i chce zmusić czytelników do myślenia, a przynajmniej innego spojrzenia na pewne wskazane kwestie. To, czy was przekona, zależeć będzie przede wszystkim od tego, czy podzielacie zdanie autora. W innym przypadku będziecie rozczarowani mało wysublimowanymi nawiązaniami do spraw, o których macie wyrobione zdanie.

Nie powiem, żeby którekolwiek opowiadanie zrobiło na mnie wyłącznie pozytywne wrażenie. W każdej z opisywanych historii jest coś, co sprawia, że budził się we mnie lekki niesmak. I to nie dlatego, że pomysły czy opisy były ponad moją wrażliwość. W swych opowiadaniach autor momentami opierał się na wartościach, z którymi nie mogę się zgodzić. Preferuję literaturę bez jednoznacznych odpowiedzi, literaturę, która zmusza do wyjścia ze strefy komfortu i zmierzenia się z niełatwymi pytaniami. Jednakże mam zbyt dużo szacunku do drugiego człowieka, aby zrozumieć postawę większości bohaterów opowiadań Kołodziejczaka. Nie zgadzam się na taki świat nie dlatego, że jest on nieprawdopodobny czy też odbiega światopoglądowo od mojego. Nie zgadzam się na taki świat dlatego, że jest on płytki i zbudowany na strachu przed utratą dominującej pozycji.

Na plus z pewnością zaliczę styl autora. „Skaza na niebie” to dobrze napisana książka, a co najważniejsze – nie nuży. Kołodziejczak potrafi również obudować swoje pomysły na tyle, że w pierwszej chwili robią niemałe wrażenie (zwłaszcza polecam „Zakamarki”, zdecydowanie najlepsze opowiadanie w zbiorze). Jednakże proponuję, aby i autor również wyszedł poza własną strefę komfortu.

Widać, że „Skaza na niebie” to książka przemyślana, ale dosyć jednotorowo, przez co z całą pewnością nie trafi do każdego. Ja się dosyć mocno odbiłem od pomysłów Kołodziejczaka, więc następnym razem dwa razy się zastanowię, zanim sięgnę po jakąś jego książkę. Szkoda, gdyż liczyłem na coś zdecydowanie lepszego.

Michał Wnuk