O tym, że Napoleon Cybulski był wybitnym fizjologiem, wie… niewielu. O tym, że agitował na rzecz dostępu dziewcząt i kobiet do edukacji oraz że wraz z małżeństwem Bujwidów doprowadził do otwarcia pierwszego żeńskiego gimnazjum w Krakowie, wie… również niewielu. Cybulski, współodkrywca adrenaliny, pionier wielu badań, w tym tych wykonywanych za pomocą elektroencefalografu, jest uznawany za twórcę krakowskiej szkoły fizjologów. Anna Mateja, dziennikarka i publicystka związana między innymi z „Tygodnikiem Powszechnym” i miesięcznikiem „Znak”, postanowiła przybliżyć postać Napoleona Cybulskiego, jego uczniów i współpracowników, którzy przyczynili się do rozwoju fizjologii i nadaniu tej dziedzinie odpowiedniej rangi.

„Receptę na adrenalinę” można zakwalifikować jako reportaż medyczny z mnóstwem dygresji – takich, które wpływają na lepszy ogląd, i takich, które kompletnie go zaburzają. Albowiem autorka nie skupia się tylko na polskich naukowcach, ale odnosi się również do doniesień i dokonań z zagranicy, przywołuje wiele nazwisk i faktów, parę ciekawostek (wiedzieliście, że przez kilkanaście lat heroinę polecano sportowcom, kobietom w ciąży, a także jako środek na kaszel?) i przytacza konteksty społeczno-obyczajowe. Niestety ich nadmiar powoduje, że opowieść o tym, co najważniejsze, często schodzi na dalszy plan. O ile fragmenty dotyczące warunków sanitarnych w Krakowie czy walki o przyznanie kobietom dostępu do edukacji były interesujące i dość bliskie tematowi przewodniemu, o tyle dla opisów seansów spirytystycznych uzasadnienia nie znajduję. Jednak tym, co drażniło mnie najbardziej podczas lektury, to snucie przypuszczeń. Od literatury faktów oczekuję, nomen omen, faktów, a nie domysłów i gdybania.

Anna Mateja wykonała kawał roboty, tego nie można jej odmówić. Czy dobrej, musicie ocenić sami, sięgając po reportaż „Recepta na adrenalinę. Napoleon Cybulski i krakowska szkoła fizjologów”. Mimo kilku zastrzeżeń do tego tytułu, uważam, że każda pozycja, która przyczyni się nawet w niewielkim stopniu do przypomnienia zapomnianych, zasługuje na to, żeby poświęcić jej chwilę. A czasami wystarczy ograniczyć się do recenzji, by dowiedzieć się, że ktoś taki jak Cybulski był i wiele osiągnął. Wybór należy do was.

Karolina Purłan