– Często byłem zawstydzony faktem, że jestem tylko scenarzystą komiksów, podczas gdy inni ludzie budują mosty czy ratują ludzi. Wtedy jednak zrozumiałem: rozrywka to najważniejsza rzecz w ludzkim życiu. Bez niej mogłoby dojść do zagłady ludzkości. Jeśli czujesz, że dzięki temu, co robisz, potrafisz zabawiać ludzi, nie zmieniaj tego – stwierdził Stan Lee, ojciec Spider-Mana, Hulka, Iron Mana i Thora. Trudno dziś wyobrazić sobie kulturę popularną bez owych charakterystycznych, obdarzonych nadnaturalnymi mocami postaci. Docenić ich znaczenie muszą nawet ci, którzy kręcą nosem, widząc kolejne zapowiedzi filmów wyprodukowanych przez Marvel Studios bądź Warner Bros.

Na początku jednak zmuszona jestem poczynić pewne wyznanie. Otóż nie jestem znawcą komiksów, a mój entuzjazm wzbudzają jedynie nieliczne filmy o superbohaterach, takie jak „Strażnicy”. Pragnę podkreślić ten fakt, gdyż „Niesamowite przygody Kavaliera i Claya” nie są powieścią przeznaczoną jedynie dla wielbicieli i koneserów komiksowego świata. Chabon zabiera nas bowiem w szalone lata trzydzieste minionego wieku, bardzo skrupulatnie i plastycznie odmalowując realia epoki, która zrodziła tę niedocenianą przez wielu formę sztuki.

Akcja opowieści skupia się wokół perypetii dwóch przyjaciół – niezwykle zdolnego młodego rysownika, emigranta z Pragi, oraz jego kuzyna – nieco zakompleksionego, lecz obdarzonego bujną wyobraźnią pisarza. Chabon stworzył sylwetki tak barwne, plastyczne oraz wielowymiarowe, że trudno momentami uwierzyć, iż są to postacie fikcyjne. Tym bardziej że ich przygody rozgrywają się na tle tętniącej życiem, ale też rozrywanej przez konflikty epoki, zaś losy bohaterów splatają się z historią takich sław, jak Salvador Dalí bądź mistrz ucieczki Harry Houdini.

O tym, że współcześni superbohaterowie czerpią pełnymi garściami z antycznych mitologii, pisze się coraz częściej. Podobną ścieżką podąża Chabon, sięgając do mitu o Golemie, przedziwnej istocie ulepionej z gliny i obdarzonej iskrą życia. Ów stwór oraz wspomniany wyżej Houdini zainspirują Kavaliera i Claya do powołania do życia Escapisty, dzielnie stawiającego czoła tyranii Hitlera. Czyż nie stają nam przed oczami sceny z „Bękartów wojny” Quentina Tarantino? Alternatywne wersje historii to widać marzenie niejednego artysty.

Monumentalna powieść amerykańskiego pisarza nie jest jednak opowiastką lekką i nieskomplikowaną. Autor miesza elementy komiczne i tragiczne, opowiadając o Holokauście czy prześladowaniach, na jakie narażeni byli homoseksualiści. Chabon tworzy tym samym głęboki i przejmujący portret epoki, która odeszła już w przeszłość. Jednak jeśli spodziewacie się wartkiej przygody, możecie poczuć się srodze zawiedzeni. „Niesamowite przygody Kavaliera i Claya” potrafią momentami pochłonąć czytelnika bez reszty, lecz ich największym grzechem są liczne dłużyzny. Odniosłam wrażenie, że powieść zyskałaby na sile wyrazu, gdyby okazała się odrobinę krótsza.

Amerykanie lubią ponoć flirt sztuki wysokiej z popkulturą. Nie dziwi zatem fakt, iż dzieło Chabona zostało nagrodzone Pulitzerem. Czy zachwyci również czytelników w Polsce? Tego nie wiem, ale jestem pewna, że jest to pozycja, z którą warto się zapoznać. Nie tylko wtedy, kiedy jest się miłośnikiem komiksowych superbohaterów.

Ewa Szymczak