Kiedy muszę napisać nieprzychylną opinię o książce zawsze jest mi ciężko. Tym gorzej się czuję, gdy autor tejże książki jest znany i ceniony. Był to mój pierwszy osobisty kontakt z twórczością Artura Daniela Liskowackiego. I podejrzewam, że będzie on też ostatni, bowiem przygody z „Murzynkiem B.” nie potrafię zaliczyć do udanych. Choć pewnie kiedyś pokuszę się o przeczytanie czegoś z pozostałej twórczości autora, żeby sprawdzić, czy wszystkie dzieła pana Liskowackiego są tak nietypowe jak to.

„Murzynek B.” to powieść bardzo specyficzna. W ogólnym założeniu, jest to historia pewnego młodego, czarnoskórego mieszkańca "kraju na P." - tytułowego „Murzynka B.” - który mieszka z matką (białą) na typowym blokowisku, w zwyczajnym, szarym mieście. Historia pozornie zapowiada się ciekawie, w końcu jak wiadomo, z tolerancją rasową wciąż jest u nas ciężko. I wszystko byłoby w porządku, gdyby Liskowacki nie postanowił na siłę opowiedzieć wszystkiego w możliwie najtrudniejszy w odbiorze sposób.

Tekst „Murzynka B.” jest niejako zapisem wolno płynących myśli autora, często będących zlepkiem zdań i słów zupełnie do siebie nie pasujących i różnorakich gier słownych. Autor bawi się językiem, pokazuje, że potrafi tworzyć zaskakujące skojarzenia. Jest wybitnym konstruktorem zdań, miejscami czyni ze słowami rzeczy niewyobrażalne. Jednak wszystko w nadmiarze potrafi zaszkodzić. Wprowadza to czytelnika w coraz większe zakłopotanie i niezrozumienie. Niekiedy miałem wrażenie, jakbym czytał stenogram z jakiegoś wykładu (stopień zrozumiałości jest podobnie niski) lub też zwyczajnie nieprzeredagowany tekst.

Narracja jest bardzo chaotyczna, dialogi zapisane są skrótowo i niejednokrotnie ciężko je oddzielić od reszty tekstu. Nie znajdziemy tu za wiele chronologii poza głównym wątkiem, przeplatanym licznymi retrospekcjami, przedstawiającymi najróżniejsze sceny z życia B. Wspomniany wątek główny tak głęboko wpleciony jest w resztę tekstu, że czasem można przegapić moment przejścia z niejako filozoficznych rozmyślań B. o najróżniejszych sprawach do bieżącej akcji. Autor potrafi w jednym akapicie przeskoczyć kilka razy pomiędzy miejscami i czasami akcji, wtrącić jedno zdanie dotyczące jednego wątku, a zaraz za nim przejść do tematu, który poruszał kilka stron wcześniej. Kompletnie nie rozumiem takiego zabiegu. Należałoby zadać pytanie - czy pisarz pisząc książkę tworzy ją wyłącznie dla siebie, czy chce, aby czytelnik miał z jej czytania przyjemność? „Murzynek B.” idealnie pasuje do pierwszego wariantu - to tak, jakby Liskowacki pisał co tylko wpadnie mu akurat do głowy, nie przejmując się tym, czy ktoś poza nim coś z tego zrozumie.

Owszem, miejscami można z treści książki wyłuskać kilka wartościowych myśli, dojść do pewnych konstruktywnych wniosków, a czasem nawet zaśmiać się z dość obfitej dawki humoru - często czarnego (i to nie zawsze "o Czarnych"). Jednak po co robić to w tak nieprzystępny dla czytelnika sposób? Wielokrotnie miałem ochotę zamknąć książkę, odłożyć ją na półkę i więcej do niej nie wracać. Nawet główny wątek, jedyna rzecz, która trzymała mnie przy lekturze, nie uratował w moim odczuciu tej powieści.

Jedyną, jak dla mnie, jasną (o ironio!) stroną tej książki jest sam główny bohater, który został stworzony naprawdę solidnie. Ma swoje zdanie na każdy temat, choć nie zawsze je wyraża. Niekiedy budzi sympatię, ale są też momenty, kiedy czytelnik musi walczyć z irytacją z powodu dziwnych zachowań B.. Nie można mu jednak mieć tego za złe. Czarnemu chłopcu w nietolerancyjnym, polskim społeczeństwie, na pewno nie jest łatwo i to autor oddał znakomicie.

Murzynek B. to powieść, która pomimo swojej nietypowej formy, z pewnością znajdzie zwolenników. Obawiam się jednak, że to grono może być dosyć wąskie.

Jeśli więc lubisz poważne czytelnicze wyzwania, nietypową narrację, masę pseudofilozoficznych rozważań i ukryte przesłania, to Murzynek B. jest książką dla ciebie. Jeśli jednak czytasz wyłącznie po to, żeby się dobrze bawić i przeżyć ciekawą przygodę z bohaterem - trzymaj się od tej książki z dala.

Paweł Kukliński