W 1709 roku Julien Offray de La Mettrie francuski lekarz i filozof, opublikował pracę zatytułowaną „Człowiek-maszyna". W świetle jego poglądów, wywodzących się z myśli Kartezjusza i Spinozy, istoty żywe nie były niczym innym niż sprawnie funkcjonującymi maszynami. Jak dobrze miłośnikom prozy Philipa Dicka wiadomo, amerykańskiemu pisarzowi nieobce były podobne rozważania. Nic więc dziwnego, iż powraca do nich w „Możemy cię zbudować“.

Cezary Zbierzchowski zaznacza we wstępie, że wydana po raz pierwszy w 1962 roku powieść nie należy do najważniejszych dzieł Dicka. Jej fabuła okazuje się stosunkowo prosta, toczy się wyjątkowo niespiesznie. Zdaje się, iż nie jest to opowieść, jaka pochłonie czytelnika bez reszty. Co więcej, jej nieco chaotyczna kompozycja może odbiorcę wymęczyć.

Czy po takim wstępie można oczekiwać, iż będę „Możemy cię zbudować“ polecać? Zapewne ci, którzy dobrze znają i kojarzą twórczość autora „Ubika“, dobrze wiedzą, że nawet mniej porywające powieści Dicka kryją w sobie ów niepowtarzalny pierwiastek, stanowiący o ich wyjątkowości. Tym razem, jak wspomniałam słowem wstępu, pisarz snuje refleksje nad istotą człowieczeństwa. Powołuje do życia sztuczne twory — symulkra, wśród których znajduje się kopia Abrahama Lincolna. I o dziwo, ci sztuczni ludzie wzbudzają większą sympatię czytelnika niż ich ludzcy twórcy!

W „Możemy cię zbudować“ pojawiają się również wątki stopniowego popadania w szaleństwo. Główny bohater i narrator historii — Louis Rosen pracuje w borykającej się z coraz poważniejszymi problemami finansowymi fabryce klawikordów. Pomysł stworzenia wspomnianych uprzednio symulkrów, mający ocalić rodzinny biznes, poprowadzi go prosto na drogę pełną lęków, fobii i paranoi.

Ogromną rolę w powieści odegrają także postacie poboczne, takie jak ekscentryczny milioner Sam Barrows oraz równie piękna, co szalona Pris. Nie spodziewajmy się, iż ich pojawienie się na scenie powieści zostanie za każdym razem logicznie uzasadnione. Motyw fascynacji toksycznymi bohaterkami nie po raz pierwszy zaś wzbudza u mnie pewną konsternację. Zauważyć warto, iż uganianie się za młodszymi, charakternymi pannami to motyw powtarzający się często w innych powieściach Dicka.

Na samym końcu trzeba zastanowić się, czy szaleni są bohaterowie powieści, czy też zwariował świat, w jakim przyszło im żyć. Powołanie Federalnego Biura Chorób Psychicznych, które otacza powszechną opieką wszystkie osoby, wydaje się pomysłem żywcem wyjętym z orwellowskiego uniwersum. Żeby funkcjonować w społeczeństwie, obywatele muszą pozytywnie przejść testy psychiczne, inaczej marny ich los. Nic dziwnego, że ów stały nadzór psychiatryczny bardziej pomaga w rozwoju chorób niż w zapobieganiu im.

Czy warto zatem sięgnąć po „Możemy cię zbudować“? Owszem, warto. Nikt nie buduje bowiem równie dziwnych światów, złożonych z tkanki lęków i paranoi, co amerykański pisarz. I, chociaż powyższe dzieło do „kanonu“ nie zostało zaliczone, to miłośnicy prozy Dicka poznać je powinni.

Ewa Szymczak