„Ktoś bardzo surowy i kamienny powiedziałby tak: Jak ty to myślałaś? Każdy normalny człowiek powinien raczej powiedzieć: To napisała młoda szesnastoletnia dziewczyna, która bardzo, bardzo, bardzo kochała...”

Czy potrafimy sobie wyobrazić, jak wyglądało życie zwykłej młodej dziewczyny podczas strasznych lat II wojny światowej? Czym była dla niej okupacyjna rzeczywistość, codzienny strach i niepewność?

Dzięki wydawnictwu Prószyński i S-ka mamy możliwość przeczytać niezwykłe świadectwo epoki – „Dziennik Reni Spiegel”. Opowiada on o życiu młodej dziewczyny w cieniu Holocaustu. Już na wstępie powiem, że ta książka wywarła na mnie niesamowite wrażenie. Jej lektura wzbudza w czytelniku silne emocje i nie pozostawia obojętnym.

Renia Spiegel była polską Żydówką. Swój pamiętnik zaczęła pisać 31 stycznia 1939 roku, jako piętnastolatka. Już w pierwszym wpisie dowiadujemy się, że uczęszcza do trzeciej klasy gimnazjum Marii Konopnickiej w Przemyślu. Ma młodszą siostrę, która z matką mieszka w Warszawie. Renia wcześniej mieszkała „w ślicznym dworku nad Dniestrem”, jednak obecnie przebywa w Przemyślu u babci. Dziewczynka jest jednak świadoma, że „właściwie nie ma domu” i jest z tego powodu bardzo nieszczęśliwa.

Swój pamiętnik będzie prowadzić do chwili śmierci. Ostatni wpis jej autorstwa pochodzi z 25 lipca 1942 roku. Renia została zastrzelona kilka dni później. Miała zaledwie osiemnaście lat. Jej pamiętnik jest niezwykle wzruszający. Nastolatka posługuj się pięknym literackim językiem, który zachwyca czytelnika. Nie sposób nie wspomnieć o licznych wierszach, które zamieściła w swoim dzienniku. Niektóre z nich są lekkie i wesołe jak, chociażby ten o koszu na śmieci. Jednak zdecydowana większość dotyka naprawdę głębokich tematów.

O czym pisze w swoim pamiętniku Renia Spiegel? Nie powinno nikogo dziwić, że pisze o swojej codzienności. Wiele miejsca poświęca szkole i koleżankom z klasy. Opisuje nauczycieli i szkolne życie. Pamiętajmy, że jest zwykłą nastolatką. Pojawiają się więc pierwsze porywy serca, zakochania.

Co zrozumiałe, nowe elementy pojawiają się we wpisach czynionych po wybuchu wojny. Dziewczyna jest przerażona. Sama, bez rodziców, nie czuje się bezpiecznie. Na początku ucieka przed Niemcami na Wschód. Kiedy jednak do Polski wkraczają Sowieci, Renia wraca do Przemyśla. To właśnie w tym mieście będzie mieszkać podczas okupacji. W tym mieście zostanie zamordowana przez Niemców.

Jednak groza okupacyjnej rzeczywistości nie zdominowała zapisków. Renia pięknie pisze o miłości. Dziewczyna się bowiem zakochała. Wraz ze swoją sympatią planują ślub i dzieci. Niestety, to marzenie nigdy nie zostanie zrealizowane.

Wreszcie na kartach pamiętnika odnajdujemy okupacyjną rzeczywistość. Groźną, szarą, nieprzyjazną ludziom w ogóle, a polskim Żydom w szczególności. Czytamy więc o wojennej nędzy, ogonkach po jedzenie, panującej drożyźnie. Nastolatka notuje nawet ceny podstawowych produktów spożywczych i wskazuje, jak niemożliwie poszybowały w górę.

W końcu na kartach dziennika pada to straszne słowo: getto. Niemcy tworzą je także w Przemyślu. Przeprowadzka do getta jest dla Reni kolejnym trudnym doświadczeniem. Nastolatka podświadomie przeczuwa, że zbliża się najgorsze. 30 lipca 1942 roku, niedługo po swoich osiemnastych urodzinach Renia Spiegel została zastrzelona przez Niemców.

Jednak dzięki odnalezieniu jej zapisków ta zwykła dziewczyna na trwale zapisała się na kartach historii. Dziś wszyscy mamy możliwość poznać nie tylko ją, ale także świat, który jej otaczał. Pamiętnik, który prowadziła jest intymnym zapisem jej życia. Poznajemy jej uczucia, lęki, nadzieje, plany na przyszłość. Spoglądamy na wojnę, okupację i życie w getcie oczami zwykłej nastolatki.

„Dziennik Reni Spiegel” to naprawdę niezwykła lektura, która pobudza czytelników do refleksji i zadumy. Jeszcze raz wracam uwagę na piękne i głębokie wiersze. Obojętnie, czy traktują o miłości, śmierci czy pięknie przyrody do mnie zdecydowanie przemawiały.

Jest to książka naprawdę zasługująca na naszą uwagę. Polecam.

Wojciech Sobański