„Najważniejszy jest głos bohaterów tej książki. Poza tytułowym Don Stanislao są to przede wszystkim zranieni w Kościele, ofiary wykorzystania seksualnego ze strony duchownych, które znalazły w sobie odwagę, by podzielić się swoimi historiami, a także ci sprawiedliwi – w Kościele i poza nim – którzy nie obawiają się zadawać trudnych pytań i niestrudzenie, uczciwie szukają na nie odpowiedzi”.

Każdy w Polsce słyszał o kardynale Stanisławie Dziwiszu. Nawet jeśli ktoś nie jest katolikiem, to i tak nieobca jest mu ta postać. Człowiek, który przez czterdzieści lat był osobistym sekretarzem biskupa Karola Wojtyły, a potem papieża Jana Pawła II. Po jego śmierci wrócił do Polski i został arcybiskupem krakowskim. Niestrudzenie podtrzymuje i krzewi kult świętego Jana Pawła II. To za jego sprawą w Krakowie powstało monumentalne sanktuarium papieża Polaka. Kardynał przedstawia się jako najwierniejszy i najbliższy współpracownik Jana Pawła II.

Jednak w ostatnim czasie nad osobą kardynała Dziwisza zbierały się czarne chmury. Na jaw zaczęło wychodzić coraz więcej spraw, które stawiały go z niekorzystnym świetle. Wiele z nich dotyczyło tuszowania zgłaszanych przypadków wykorzystywania seksualnego przez duchownych.

Jaka zatem jest prawda? Kim jest kardynał Stanisław Dziwisz – wiernym sługą papieża, czy kimś, kto ma na sumieniu także ciemne sprawy? Na te i inne pytania stara się znaleźć odpowiedzi Marcin Gutowski w swojej książce pod tytułem „Don. Stanislao. Druga twarz kardynała Dziwisza”. Ukazała się ona nakładem wydawnictwa Otwarte. Sugestywna okładka i sugestywny tytuł bez wątpienia przyciągają uwagę czytelnika. Czy zatem warto sięgnąć po tę pozycję? Bez wątpienia odpowiem, że jak najbardziej.

Książka nie jest bowiem w żadnym razie stronnicza. Autor wprost wyznaje, że oceny i przemyślenia pozostawia czytelnikom. On jedynie opisuje wydarzenia, które miały miejsce. W mojej ocenie jest to wielką zaletą tego reportażu. Gutowski jest tak bardzo wierny tej zasadzie, że w swoim reportażu nie zamieścił żadnego podsumowania. Nie starał się w jednym miejscu zebrać swoich wniosków. Zostawia to nam – czytającym.
Kilka rozdziałów to bardzo skrótowy biogram Stanisława Dziwisza. Jak to się stało, że chłopak z Raby Wyżnej został sekretarzem biskupa Karola Wojtyły? Było to bez wątpienia najważniejsze wydarzenie w jego życiu, chociaż pewnie wówczas nie zdawał sobie z tego sprawy. Ale czy ktokolwiek przypuszczał, że młody biskup Karol Wojtyła zostanie kiedyś wybrany na papieża? To właśnie to konklawe wszystko zmieniło. Z osobistego sekretarza biskupa Stanisław Dziwisz został osobistym sekretarzem papieża. Chyba nikogo nie trzeba przekonywać jak spektakularna to zmiana. Już nie Kraków, a Rzym. Już nie pałac arcybiskupi, lecz Pałac Apostolski. Już nie Polska – wtedy za żelazną kurtyną – lecz Stolica Apostolska. Kuria Rzymska, pełna wysokich urzędników, lecz też licznych frakcji walczących o wpływy stała się niejako nowym miejscem pracy Dziwisza. Oczywiście nie pełnił on w niej żadnych funkcji. Jednak fakt bycia sekretarzem Jana Pawła II uczynił z niego niezwykle wpływową osobę. Sakra biskupia, a następnie nominacja na arcybiskupa tylko potwierdziły ten fakt.

Gdy Jan Paweł II zaczął chorować, Dziwisz stawał się jeszcze bardziej niezastąpiony. Wielu kontaktowało się z nim, aby pomyślnie rozwiązać swoje sprawy. Wejście na papieską audiencję – Dziwisz. Msza z papieżem – Dziwisz. Przedstawienie czegoś papieżowi – Dziwisz. Istotnie, Stanisław Dziwisz mógł wiele rzeczy przyśpieszyć i umożliwić. Mógł też jednak wiele zablokować. Czy faktycznie tak robił? Czy nie dopuszczał, aby do papieża dochodziły informacje o kolejnych skandalach seksualnych? Czy w imię jakiś swoiście pojętych racji nie informował papieża o tym, o czym bez wątpienia należałoby go poinformować?

„Don Stanislao. Druga twarz kardynała Dziwisza” to bardzo dobry reportaż. Autorowi udało się pokazać trudny i złożony temat bez szukania taniej sensacji. Mimo to w książce nie obyło się bez błędów rzeczowych – kardynał Ruini nie był ordynariuszem diecezji rzymskiej. Wszak biskupem Rzymu jest sam papież. Podobnie arcybiskup koadiutor nie administruje diecezją do czasu wskazania następcy aktualnego metropolity, sam bowiem jest tym następcą. Błędy te wymieniam ze względu na recenzencką rzetelność. Nie zmienia to jednak mojej bardzo wysokiej oceny książki. Marcin Gutowski wykonał dobrą dziennikarską robotę, za co należą mu się słowa uznania. Polecam z czystym sumieniem.

Wojciech Sobański