Rewolucja rosyjska

Klasyka literatury historycznej, wspaniałe dzieło pokazujące szczegółowo jak to bolszewicy przejęli i utrzymali władzę w Rosji. Prezentuje Pipes przedrewolucyjną Rosję jako kraj targany sprzecznościami, a bolszewików jako bezwzględny, cyniczny, zdeterminowany zakon, którego jedynym celem było rządzić Rosją i światem. Niezbędna lektura dla zrozumienia historii i mentalności rosyjskiej.

Powróciłem po latach do monumentalnego, klasycznego już dzieła będącego szczegółowym opisem tego jak to bolszewicy przejęli władzę w Rosji.

Zaczyna Pipes od tego, że na początku XX wieku Rosja była państwem targanym sprzecznościami, dynamicznemu rozwojowi ekonomicznemu (piąta gospodarka świata!) i wzrostowi znaczenia inteligencji towarzyszył orientalny ustrój polityczny, w którym wszelka władza ustawodawcza i wykonawcza leżała w rękach cara. Na dodatek, co za pech, ostatni car Rosji, Mikołaj II był miernotą, usiłował rządzić silną ręką, co doprowadziło do katastrofy.

Świetnie przedstawia Pipes problemy i napięcia w Rosji, które doprowadziły do rewolucji. Znakomity jest zwłaszcza rozdział o przedrewolucyjnej wsi rosyjskiej, pisze Pipes o jej osobliwościach, które sprzyjały sukcesowi bolszewików. Na przykład o tym, że chłopi traktowani byli nieledwie jak skolonizowane ludy przez rządzącą warstwę.

Mamy też szczegółowo opisany stopniowy rozpad państwa cara w czasie I wojny, który doprowadził do Rewolucji Lutowej, abdykacji Mikołaja II i do objęcia władzy przez rząd tymczasowy, który pogłębił jeszcze anarchię w kraju, bo zaczął niszczyć biurokrację i rozwiązał policję.

A sam przewrót bolszewicki w październiku był farsą: bolszewicy wzięli władzę, która leżała na ulicy praktycznie bez jednego wystrzału; sławny krążownik 'Aurora' wystrzelił jeden ślepy nabój w stronę Pałacu Zimowego. Kluczową rolę w puczu odegrał Trocki, Lenin w tym czasie ukrywał się w Finlandii, zresztą nigdy nie charakteryzował się osobistą odwagą.

A potem mamy historię przejmowania dyktatorskiej władzy przez bolszewików, posługiwali się każdym możliwym brudnym chwytem: oszustwem wyborczym, zastraszaniem, wreszcie terrorem. Zdobyli i utrzymali władzę, bo ich przeciwnicy nie byli tak zdeterminowani i bezwzględni. Kluczową rolę w tym procesie odegrali Lenin (znakomita jest jego charakterystyka!) i Trocki.

A władzę utrzymywali poprzez czerwony terror, który zaczął się wraz z powstaniem sławionej tajnej policji politycznej – Czeki mającej uprawnienia skazywać i rozstrzeliwać bez sądu. Stosowano też na szeroką skalę branie zakładników: „Było to posunięcie barbarzyńskie, powrót do mroków średniowiecza”, oraz tworzono sieć obozów koncentracyjnych. Zaiste, Hitler miał się od kogo uczyć...

A po zdobyciu władzy zaczęli swoje szalone teorie wprowadzać w życie, weźmy ekonomię: całkowite upaństwowienie gospodarki, zniesienie własności prywatnej, likwidacja rynku. Efektem był olbrzymi upadek gospodarczy: „Dochód narodowy brutto w 1920 roku oscylował w granicach 33–40 procent stanu z 1913 roku.” A były też inne dziedziny życia...

I taki to straszny i wariacki reżim utrzymał się przez ponad pół wieku, a i nasz kraj od niego sporo ucierpiał.

Wspaniała, ale i smutna książka

Klasyka literatury historycznej, wspaniałe dzieło pokazujące szczegółowo jak to bolszewicy przejęli i utrzymali władzę w Rosji. Prezentuje Pipes przedrewolucyjną Rosję jako kraj targany sprzecznościami, a bolszewików jako bezwzględny, cyniczny, zdeterminowany zakon, którego jedynym celem było rządzić Rosją i światem. Niezbędna lektura dla zrozumienia historii i mentalności...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Nie mogło być innej oceny niż maksymalna. Książka nie należy do łatwych, autor nie tylko dysponuje wybitną wiedzą w temacie, ale opisuje wydarzenia z niemal literackim, epickim zacięciem godnym Tołstoja czy Dostojewskiego. Założyłem sobie, że będę czytał wolno (ukończenie zajęło mi prawie miesiąc), z racji nagromadzenia faktów, ale także niebywale erudycyjnych wywodów autora, które wymagają skupienia - autor nie ułatwia nam czytania i nie daje gotowych, prostych rozwiązań problemów. Jest to pozycja, która rezonuje w czytelniku na wielu poziomach - historycznym, społecznym, psychologicznym, a nawet filozoficznym. Mój egzemplarz jest tak wypełniony znacznikami ciekawszych fragmentów, że można by stworzyć z nich odrębną książkę ;) Jednym słowem - polecam.

Nie mogło być innej oceny niż maksymalna. Książka nie należy do łatwych, autor nie tylko dysponuje wybitną wiedzą w temacie, ale opisuje wydarzenia z niemal literackim, epickim zacięciem godnym Tołstoja czy Dostojewskiego. Założyłem sobie, że będę czytał wolno (ukończenie zajęło mi prawie miesiąc), z racji nagromadzenia faktów, ale także niebywale erudycyjnych wywodów...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Dla mnie jedna z najlepszych książek i przykład na to jak się książki historyczne powinno pisać
ogromna erudycja która nie ginie w gąszczu faktów
właśnie ten gąszcz faktów ma wielką zaletę

Dla mnie jedna z najlepszych książek i przykład na to jak się książki historyczne powinno pisać
ogromna erudycja która nie ginie w gąszczu faktów
właśnie ten gąszcz faktów ma wielką zaletę

Pokaż mimo to

U osoby której wykształcenie zaczęło się jeszcze za komuny (tak jak ja), ta książka może spowodować pewien dysonans poznawczy.
Ale po kolei.
Generalnie moje podejście do histori ZSRR było podobne do tego uczonego w szkole, czyli:

Uciskane grupy ludności, nie mające innej możliwości przejęcia władzy wywołały rewolucję. Przywódcą owej rewolucji był Lenin, któremu generalnie nie zależało na władzy dla samej władzy, a raczej wierzył w ideały socjalistyczne. Dopiero chytry Gruzin spowodował wynaturzenie ustroju. Oczywiście nie łudziłem się, że socjalizm jest wydajniejszy od kapitalizmu, bo jak tu dyskutować z faktami.

Naiwne, wiem, ale też jakby nigdy się nad tym nie zastanawiałem.

Później zaczęły pojawiać się opracowania, o tym, że Lenin nie był wcale takim idealistą i swoje poglądy musiałem powoli rewidować.

I tu pojawia się Pipes ze swoją trylogią.

"Rewolucja rosyjska" jest trochę inna niż 'Rosja carów'. W tamtej bardziej został położony nacisk na procesy, które tak a nie inaczej ukształtowały Rosję; w tej mamy dość rozbudowane dane faktograficzne i przebieg rewolucji.
I nawet ten suchy opis jest dość przerażający.
Pokazuje, że ... nie było czegoś takiego jak rewolucja październikowa.
Była lutowa (=obalenie caratu) i następnie zamach stanu bolszewików.
Bolszewików którzy od początku traktowali terror i policję politczną jako integralną część swojego podejścia do władzy.

Którzy pełni frazesów o "woli ludu" doskonale sobie zdawali sprawę, że nikt ich nie popiera.

Których przywódca wydaje sie być .. tchórzem, bojącym się wziąć odpowiedzialności za własne decyzje ...

A to wszystko finansowane niemieckimi pieniędzmi ...

Długo by jeszcze pisać. Dla kogoś interesującego się współczesną historią - lektura obowiązkowa.

Brak jednej gwiazdki to kamyczek dla wydawnictwa, które wykastrowało ebooka z ilustracji :(

U osoby której wykształcenie zaczęło się jeszcze za komuny (tak jak ja), ta książka może spowodować pewien dysonans poznawczy.
Ale po kolei.
Generalnie moje podejście do histori ZSRR było podobne do tego uczonego w szkole, czyli:

Uciskane grupy ludności, nie mające innej możliwości przejęcia władzy wywołały rewolucję. Przywódcą owej rewolucji był Lenin, któremu generalnie...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Książka świetnie opisuje temat. Polecam każdemu z czystym sumieniem. Mam jednak żal do autora z powodu dwóch rzeczy. Po pierwsze, przedstawia monarchię jako reżim nie w pierwotnym tego słowa znaczeniu, ale jako mw. terror. Druga rzecz to prezentowanie takiej wizji II. WŚ, jakoby w niemieckich obozach koncentracyjnych ginęli rzekomo tylko żydzi. Za te dwie kwestie odjąłem punkt. Książkę czytałem długo i dokładnie, ponieważ wymaga ogromnego skupienia i nie jest lekka w lekturze. Nie da się jej przeczytać w tydzień, chyba że ktoś ma umysł ostry jak brzytwa.

Książka świetnie opisuje temat. Polecam każdemu z czystym sumieniem. Mam jednak żal do autora z powodu dwóch rzeczy. Po pierwsze, przedstawia monarchię jako reżim nie w pierwotnym tego słowa znaczeniu, ale jako mw. terror. Druga rzecz to prezentowanie takiej wizji II. WŚ, jakoby w niemieckich obozach koncentracyjnych ginęli rzekomo tylko żydzi. Za te dwie kwestie odjąłem...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Jak na razie przeczytane fragmenty, liczę wkrótce zajrzeć do całości! Sprawia wrażenie bardzo solidnej, rzetelnej pozycji.

Jak na razie przeczytane fragmenty, liczę wkrótce zajrzeć do całości! Sprawia wrażenie bardzo solidnej, rzetelnej pozycji.

Pokaż mimo to

Książka bardzo dobrze napisana. Pomimo ogromnej ilości fkatów historycznych czyta się ją lekko i przyjemnie.

Książka bardzo dobrze napisana. Pomimo ogromnej ilości fkatów historycznych czyta się ją lekko i przyjemnie.

Pokaż mimo to

UWAGA! WSZELKIE WSTĘPNE INFORMACJE ZAWARŁEM W RECENZJI I TOMU
Po "Rosji Carów" czas na II część wielkiej trylogii, która obejmuje "tylko" 20 lat, ale jakże burzliwych. W "Przedmowie" Pipes pisze:
"..nie sposób bezspornie ustalić, jak długo trwała rewolucja rosyjska. Z pewnością można stwierdzić tylko to, że nie rozpoczęła się ona po upadku caratu w lutym – marcu 1917 roku, nie zakończyło jej zaś zwycięstwo bolszewików w trzyletniej wojnie domowej. Już w latach sześćdziesiątych XIX wieku ruch rewolucyjny stał się istotnym elementem w historii Rosji....”.
Dalej Pipes wyróżnia stadia: rewolucji 1905 roku, lutowej 1917 roku i bolszewickiego zamachu stanu w październiku tegoż roku, wzrost w siłę i umacnianie władzy bolszewickiej w latach 1927 – 1928, a następnie „czystki” przeprowadzone 10 lat później, „które pochłonęły miliony ofiar”. Wywód swój kończy stwierdzeniem, że..... (s. XXIV):
„....rewolucja dobiegła końca dopiero z chwilą śmierci Stalina w 1953 roku, kiedy jego następcy zainicjowali, a potem zrywami przeprowadzali coś na kształt odgórnej kontrrewolucji, która w latach 1991- 1993 doprowadziła do rozpadu Związku Sowieckiego.
Stosując najszerszą definicję, można powiedzieć, że rewolucja rosyjska trwała całe stulecie....”

W mojej odległej młodości uczono mnie, że rosyjskie ruchy rewolucyjne pochodzą od spisku dekabrystów w 1825 roku, teraz widzę u Pipesa próbę ustalenia daty na 1899 rok, w którym wybuchły zamieszki na uniwersytetach rosyjskich. Zostały stłumione, lecz stanowiły podobno przedsmak rewolucji 1905 roku. Może, pewnie moja niewiedza wynika z braku w nich charakteru proletariackiego.
Nie polemizowałem z Pipesem w recenzji I części, nie zamierzam i teraz, lecz w celu podkreślenia różnicy naszych zdań w wielu kwestiach, wyeksponuję wspomniany rok 1899. Wydarzenia tego roku są tak banalne, że uznanie ich przez Pipesa za przełomowe dla rewolucji światowej, poważnie podważają obiektywizm autora. Sprawa dotyczyła tradycyjnych corocznych igrców studenckich, czegoś w rodzaju Juwenaliów. Podnoszenie protestu studentów przeciwko restrykcjom miejskim do tak wielkiego znaczenia, jest, delikatnie mówiąc, nieporozumieniem.
Jeszcze raz podkreślam, że nie śmiem podważać wartości dzieła Pipesa, lecz ostrzegam przed bezkrytycznym przyjmowaniem jego punktu widzenia, który jest subiektywny i jest ściśle związany z jego pracą dla Reagana.
Jest to praca wyjątkowo szczegółowa i dlatego trudno się do niej jednoznacznie ustosunkować. Otwiera się ją byle gdzie i czyta, bądź też szuka smacznych kąsków w skorowidzu, bo systematyczną lekturę zostawiam na podsumowanie. Zainteresowała mnie np. młodość Lenina. Na stronie 358 zaczyna się ta historia:
„Lenin urodził się w Symbirsku w kwietniu 1870 roku, jako Władimir Iljicz Uljanow, w konwencjonalnej, dość zamożnej rodzinie urzędniczej... ….Była to szczęśliwa, zgodna rodzina, wiernie przestrzegająca obyczajów i świąt Cerkwi prawosławnej..”
Mimo, że..
„...matka Lenina, z domu Blank , była córką lekarza żydowskiego pochodzenia...”
Pipes odnotowuje, lecz nie analizuje motywacji zamachu na cara 21 – letniego brata, Aleksandra, skazanego na śmierć w 1887 roku, ani też relegacji 17 – letniego Lenina ze studiów prawniczych parę miesięcy po próbie zamachu, mimo opinii dyrektora szkoły Kiereńskiego (tak, ojca antagonisty Lenina) o braku zainteresowania polityką przez młodego Władimira.....
I tu, proszę Państwa, po trzech tygodniach studiowania tego dzieła i trwającej dalej kontynuacji, zmieniłem koncepcję recenzji. Doszedłem do wniosku, że zanudzę Państwa, zagrzebując się w szczegółach. W związku z tym, postanowiłem krótko przedstawić wnioski. Pierwszy, że materiał przebogaty, choć głównie zebrany, a mało analizowany. Drugi, że 12 stron indeksu nazwisk świadczy o obszerności materiału, ale i o trudnościach w przyswajaniu ich przez przeciętnego czytelnika. Trzeci, może obrazoburczy, ale szczery: przeżyłem 73 lata bez znajomości dzieła Pipesa i mimo solidnej pracy, nic ta lektura w moim życiu i stanie przydatnej wiedzy nie zmieniła. Okazało się, że istotne zagadnienia znałem już z innych źródeł, a ogrom tych, których dotychczas nie znałem, nie za bardzo jest mnie potrzebny.
Niemniej, nie ulega wątpliwości, że książka jest istotną pozycją, szczególnie przydatną w edukacji Amerykanów i że nie mogę nie dać jej 10 gwiazdek.

UWAGA! WSZELKIE WSTĘPNE INFORMACJE ZAWARŁEM W RECENZJI I TOMU
Po "Rosji Carów" czas na II część wielkiej trylogii, która obejmuje "tylko" 20 lat, ale jakże burzliwych. W "Przedmowie" Pipes pisze:
"..nie sposób bezspornie ustalić, jak długo trwała rewolucja rosyjska. Z pewnością można stwierdzić tylko to, że nie rozpoczęła się ...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Niniejsza spora skądinąd pozycja (blisko 1000 stron), to pierwsza taka książka, w której przedstawiono rewolucję rosyjską z dosłownie wszystkich możliwych stron. Nie brak co prawda prac przeglądowych dot. tej tematyki, ale skupiają się one głównie na politycznych i militarnych aspektach konfliktu w Rosji. W książce Pipesa jest inaczej.
Rewolucja rosyjska to drugi tom trylogii przedstawiającej XX-wieczne dzieje Rosji. Pozostałe dwa tomy to: Rosja carów i Rosja bolszewików.
Autor (Polak z pochodzenia, ur. w 1923 roku w Cieszynie) pracował nad książką długo, ponad 10 lat. Jednak samo zbieranie materiałów, które było efektem pasji i zainteresowań autora przedmiotową tematyką, trwało blisko 50 lat.
Pipes do kwestii napisania książki podszedł w sposób bardzo merytoryczny. Efektem jest praca, której lektura zainteresuje większość osób. Sama kwestia rewolucji jest bowiem pretekstem do pokazania szerszego kontekstu. Oprócz wydarzeń, które doprowadziły do wybuchu rewolucji, omówienia jej przebiegu krok po kroku, ukazania agonii caratu, autor snuje także opowieść o wielu znanych oraz mniej znanych osobach, które na swoje wyraźne życzenie lub mimochodem wciągnięte zostały w machinę historycznych wydarzeń, a ich los zdeterminowała ta i kolejne zawieruchy dziejowe. Bardzo dużo uwagi Pipes poświęca także mechanizmowi manipulacji rosyjskim ludem, podziałowi łupów, które zostały zgromadzone w trakcie obalania caratu i o mechanizmach oraz skutkach wprowadzenia dyktatury proletariatu.
Cała książka jest arcyciekawa. Jednak rozdziałem, który najbardziej przykuł moją uwagę jest ten opowiadający o szalejącym czerwonym terrorze. Od początku był on podstawowym narzędziem terroru bolszewickiego. Należały do niego m.in. czeka (czyli policja polityczna) i obozy koncentracyjne oraz pracy przymusowej. Obozy te miały charakter trwały. Wprowadzone w okresie rewolucji rosyjskiej nie zniknęły wraz z jej zakończeniem. Służyły do internowania wszystkich wrogów ustroju. To tam obywatele tracili wszelkie prawa i stawali się niewolnikami państwa.
Metodycznie, krok po kroku, rok po roku, wydarzenie po wydarzeniu Pipes snuje swą opowieść. Temat dla osób nie pasjonujących się rewolucją rosyjską może wydawać się trudny, mało przystępny. Jednak bez obaw. Pipes jest tak samo doskonałym historykiem, jak i narratorem. W sposób merytoryczny, a jednocześnie lekki opowiada o trudnych, dla wielu mało zrozumiałych wydarzeniach. Stosując przystępną narrację, nie czyni jednak z książki beletrystyki. Jest to nadal mistrzowskie wręcz dzieło historyczne, tyle że napisane w sposób dostępny dla każdego.
Co istotne, jest to książka nie tylko doskonała pod względem merytorycznym, faktograficznym, ale także taka, która jako pierwsza odkłamuje wiele mitów, czy wręcz kłamstw dot. rewolucji 1917 roku.
Cennym uzupełnieniem są mapy i ilustracje. Tych ostatnich mamy w książce 100. Pozwalają one na pełniejsze zagłębienie się w tematyce. Rewolucja rosyjska ma jeden zasadniczy minus - umieszczone na końcu książki przypisy. Zdecydowanie utrudnia to lekturę. Średnia przyjemnością jest, gdy w trakcie czytania musimy przerzucać tom liczący blisko 1000 stron w celu przeczytania przypisu. Doprawdy, nie mam pojęcia co autorem kierowało, gdy umieszczał skomasowane przypisy na samym końcu książki.
Poza tym jest to lektura doskonała. Gorąco zachęcam do jej poznania.

Niniejsza spora skądinąd pozycja (blisko 1000 stron), to pierwsza taka książka, w której przedstawiono rewolucję rosyjską z dosłownie wszystkich możliwych stron. Nie brak co prawda prac przeglądowych dot. tej tematyki, ale skupiają się one głównie na politycznych i militarnych aspektach konfliktu w Rosji. W książce Pipesa jest inaczej.
Rewolucja rosyjska to drugi tom...

więcej

mniej

Pokaż mimo to

Richard Pipes urodził się w rodzinie polskich Żydów w Cieszynie, a dorastał w Warszawie. W 1939 r. rodzina, razem z 16-letnim wówczas Richardem, uciekła przed wojną do USA. Tam Pipes ukończył studia i został historykiem specjalizującym się w historii Związku Radzieckiego.Jeden z najwybitniejszych znawców problematyki komunizmu i ZSRR, którą zawarł w kilkunastu książkach.
Swoje życie, w Polsce i poza granicami naszego kraju, zawarł w książce"Żyłem".

"Rewolucja rosyjska", to drugi tom trylogii, opisujący wydarzenia, które doprowadziły do zabójstwa cara i dojście bolszewików do władzy.
Jednak autor, uważa, że sam zamach, nie był punktem zwrotnym, w całym procesie przejmowania władzy.
Z tego względu, zwraca uwagę na początki, czyli rok 1905 i ogólnokrajowy zryw o podłożu społecznym i narodowym, przeciw absolutyzmowi władzy cara, a także wyzyskowi.Zryw ten, miał miejsce tuż po wojnie rosyjsko -japońskiej, kiedy to sytuacja zwykła obywateli, znacznie się pogorszyła.
Całe te, w uproszczeniu, drobne incydenty doprowadziły do rewolucji październikowej, która wyniosła bolszewików na szczyty władzy.

Niezwykle ciekawa i zajmująca książka.
Nie odstraszają nawet jej rozmiary.Wszystko, jest tu na swoim miejscu i z zainteresowaniem, obracałem kolejne stronice.
Oczywiście swoistym plusem, są liczne zdjęcia z objaśnieniami.
Spędziłem parę dni, na czytaniu, tego tomiszcza, ale nie żałuję nawet chwili.
Dla pasjonatów historii, lektura obowiązkowa.

Richard Pipes urodził się w rodzinie polskich Żydów w Cieszynie, a dorastał w Warszawie. W 1939 r. rodzina, razem z 16-letnim wówczas Richardem, uciekła przed wojną do USA. Tam Pipes ukończył studia i został historykiem specjalizującym się w historii Związku Radzieckiego.Jeden z najwybitniejszych znawców problematyki komunizmu i ZSRR, którą zawarł w kilkunastu...

więcej

mniej

Pokaż mimo to