Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Przy okazji recenzji ,,Gwałtownych pasji” wspominałam, że chciałabym poczytać retellingi sztuk Szekspira. Tym razem padło na powieść w całkiem innym klimacie, czyli ,,Gertrudę i Klaudiusza” Johna Updike’a. Amerykański pisarz snuje swoją wersję wydarzeń, które doprowadziły do fabuły znanej z ,,Hamleta”. Śledzimy losy przyszłej królowej Gertrudy od dnia, gdy jako młodziutka dziewczyna zostaje zmuszona przez ojca do małżeństwa z surowym i wiecznie nieobecnym Horwendilem. Gertruda rozumie swoją rolę w społeczeństwie i wkrótce uczy się odnajdywać zadowolenie w małżeństwie, tolerować to, że mąż traktuje ją jak element domowego wyposażenia i okazjonalnie sypia z innymi kobietami. Jednak w głębi serca Gertruda marzy o głębokiej, namiętnej miłości znanej z legend i ballad. Opowiedzenie znanej historii z perspektywy antagonisty oryginału jest chyba najpopularniejszym i najprostszym sposobem tworzenia retellingu. Jednak John Updike szybko wyprowadza nas z błędu, że będzie to schematyczna historia, gdzie dowiemy się, że Klaudiusz był tym dobrym bohaterem, a Hamlet i jego ojciec zasłużyli na karę. Przedstawiona przez niego opowieść jest niejednoznaczna i wielowymiarowa. Poznajemy motywacje naszego ,,złola” oraz niewiernej (w rozumowaniu Hamleta) matki i żony, dowiadujemy się, że zmarły król Danii wcale nie był idealny, ale jednocześnie nie jest to opowieść, gdzie dwoje nieskalanych kochanków walczy ze złym, narzuconym mężem. Klaudiusz kocha Gertrudę, ale jednocześnie pozostaje żądny władzy i z kompleksem starszego brata, szybko też okazuje się, że miłość między tytułowymi bohaterami wcale nie jest tak piękna i bez skazy, a Gertrudę zarówno z mężem, jak i kochankiem łączą mocno skomplikowane więzy. Postacie są bardzo ,,szare”, trudno tu jednoznacznie komuś kibicować, ale jednocześnie każdy ma swoją prawdę, którą próbuje przedstawić czytelnikowi. Tworzy to porywającą i zapadającą w pamięć opowieść, doprawioną bogatym tłem historycznym i dobrym researchem, gdyż autor sięgnął nie tylko do dramatu Szekspira, ale również wcześniejszych sag skandynawskich, które zainspirowały twórcę ,,Hamleta”. Odnoszę jednak wrażenie, że tytuł jest to nieadekwatny, bo tym, co najciekawsze wcale nie jest relacja z Klaudiuszem (chociaż wątek miłości ludzi w dojrzałym jak na średniowiecze wieku wybrzmiewa oryginalnie),ale sama Gertruda, jej droga od niewinnej, wesołej panny do zmęczonej życiem wdowy. Poznajemy jej wszystkie myśli, uczucia, dzięki czemu jest całkowicie wiarygodną bohaterką, można ją polubić i jej współczuć, nawet jeśli daleko jej do w pełni pozytywnej postaci. Wrażenie robi wątek jej macierzyństwa, do którego Gertruda początkowo nie dojrzewa i przez to czuje się potem niespełniona w relacji z synem, ale przede wszystkim ukazanie jej jako kobiety w świecie mężczyzn. Gertruda akceptuje swoją rolę, toleruje wiele zachowań, które dzisiaj są niewyobrażalne, ale jednocześnie widzi błędy patriarchatu i coraz mocniej ubiera to w słowa… jednocześnie nadal nie będąc emancypantką i nie próbując zmieniać zastanego świata. Myślę, że ta powieść jest idealnym przykładem tego, że można przedstawiać jakieś słusznie minione zjawiska jako normalne dla ludzi z dawnych epok, ale bez idealizowania i romantyzowania ich. Tak naprawdę wady były dla mnie bardziej techniczne: nie do końca rozumiem decyzję autora, by na różnych etapach powieści (książka jest podzielona na trzy części) nazywać bohaterów innymi wersjami imion, a sceny zbliżeń zdecydowanie nie wpasowały się w moje poczucie estetyki. ,,Gertruda i Klaudiusz” to powieść zdecydowanie warta uwagi. Polecam fanom Szekspira. ,, Bez miłości wszyscy umieramy, a w najlepszym wypadku karłowaciejemy.”