Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Najpierw ponarzekam, potem się pozachwycam. Co może się nie podobać: świat Arrakis jest owszem niezwykle ciekawy, ale mało realistyczny. Mnóstwo w nim fiction, mało w nim science. Czy ma aż tak wielki rozmach? Nie wiem, choć koncepcją, owszem, imponuje. Bohaterowie, choć ciekawi, są nieco standardowi i zbyt czarno-biali. Vladimir Harkonnen - do szpiku zły i brzydki, Jessika - podręcznikowy mistrz, którego przerasta uczeń, Paul - błyskający geniuszem młody McGyver, Fremeni - fajne tajemnicze ludki, kitrające pod dżubbą super-powers. Poza epizodem zdrady (nie spoileruję czyjej!), a i to bardzo nieznacznym, brak postaci wielowymiarowych, rozerwanych wewnętrznymi dramatami bohaterów. Wszyscy jak z podręcznika wycięci. Brak też jakichś głębszych podwalin samego świata; ani w tym filozofii, ani nauki (kapkę znajdziemy w dodatku: “Ekologia Diuny”). Ostatecznie niestety bliżej Diunie do Gwiezdnych Wojen z tym ich “wzium, bzik, ciach, ziuuu”, niż do potężnego, przemyślanego świata przyszłości - wszystko lata i strzela, bo przecież jest oczywistym, że musi latać i strzelać; jesteśmy w przyszłości, co tam fizyka i realizm. Do Hyperion Cantos Diunie kawał drogi.

A teraz plusy. Skoro już zahaczyłem o Hyperiona. Pierwsza refleksja to data powstania. Przecież Herbert pisał tę powieść ponad 50 lat temu! Gagarin dopiero co wrócił, a Armstrong i Aldrin jeszcze chyba nawet nie marzyli o swoim locie w kosmos! Simmons tworzył swój świat ćwierć wieku później. Owszem, totalnie zdetronizował Herberta, ale szedł po wytyczonej już ścieżce. Herbertowi należy się więc uznanie za to, że Diuna wtedy prezcierała szlaki, a dziś niemal w ogóle się nie zestarzała, co dla space opery łatwe nie jest. No dobra, Lem już wtedy pisał Solaris, ale Herbert chyba świadomie skupił właśnie na fikcji, a nie na nauce.

Ogromnym atutem jest też sama historia - nawet mimo pewnej czarno-białości mam wrażenie, że spokojnie można by ją umieścić w totalnie innym świecie (np. we współczesnym światku mafijnym, renesansowej powieści o walce rodów jak w Borgiach bądź w starożytnym Rzymie) i tak samo trzymałaby Czytelnika w napięciu. Herbert jest też totalnie inny od wzmiankowanego na obwolucie Tolkiena - książka to niemal w całości dialogi, świat opisują nam postaci, a nie przegadane bajdurzenie narratora. Kartki same lecą między palcami.

Podsumowując - żałuję, że nie czytałem będąc w liceum lub nawet wcześniej, trzymając w ręku kosmiczne serie klocków Lego Spyrius. Czy jednak dla ponadtrzydziestoletniego faceta jest za późno, aby po Diunę sięgnąć? Bynajmniej! Nie każdy się zakocha, ale ja pobawiłem się świetnie. Trochę, jakbym odkurzył te właśnie klocki.

Na zakończenie - sama książka na mocne 7 gwiazdek (chociaż zakończenie nieco rozczarowuje formą). Ale dorzucam ósmą dla Wydawnictwa. Obwoluta, ilustracje, okładka, papier. Świetne, przyjemnie wziąć w rękę, cieszy oko na półce. I najważniejsze - Rebisie! I dało się wydać książkę w dobrym tłumaczeniu (bardzo dobrym) i bez błędów gramatycznych? No dało się. A bardzo się tego u Was bałem. Tymczasem - brawa za całość!

Najpierw ponarzekam, potem się pozachwycam. Co może się nie podobać: świat Arrakis jest owszem niezwykle ciekawy, ale mało realistyczny. Mnóstwo w nim fiction, mało w nim science. Czy ma aż tak wielki rozmach? Nie wiem, choć koncepcją, owszem, imponuje. Bohaterowie, choć ciekawi, są nieco standardowi i zbyt czarno-biali. Vladimir Harkonnen - do szpiku zły i brzydki, Jessika...

Nie ocenię. Chyba dlatego, że uważam, że temat mnie nieco przerósł, więc nie będę zaburzał średniej ocen. Za to chętnie nieco opiszę. Książka jest niezwykle trudna. Mnie osobiście nie powaliła wcale opisami, choć sam język literacki - jak to u Lema - jest po prostu ładny. Za to umknęła mi jakoś myśl przewodnia. Wiele tu bardzo różnych postaci, ale brak moim zdaniem pointy. Nawet końcowa, mocna scena nie wyjaśnia poszczególnych wątków książki. Jedną z większych zagadek jest dla mnie Werkmistrz Woch, który został najpierw niezwykle ciekawie narysowany, by potem Autor właściwie o nim... zapomniał. Szkoda, podobnie jak niewyraźnie pociągniętego wątku Nosilewskiej. Jeden zaś z głównych filarów - monologo-dialogi z poetą - spokojnie mógłby się zamknąć w połowie tego, co zostało napisane, gdyż spora część jego wynurzeń wnosi wyłącznie powtórzenia lub nie do końca łączy się z jakąś szerszą myślą.

Na plus: posłowie w tym wydaniu - znów przydługie i także momentami dość abstrakcyjnie odnoszące się do samej książki, ale przytaczające treść kolejnych części Czasu nieutraconego i to w bardzo ciekawy sposób.

Można, ale początkującym Czytelnikom Lema nic się nie stanie, jak tę pozycję zostawią sobie na duuużo później.

Nie ocenię. Chyba dlatego, że uważam, że temat mnie nieco przerósł, więc nie będę zaburzał średniej ocen. Za to chętnie nieco opiszę. Książka jest niezwykle trudna. Mnie osobiście nie powaliła wcale opisami, choć sam język literacki - jak to u Lema - jest po prostu ładny. Za to umknęła mi jakoś myśl przewodnia. Wiele tu bardzo różnych postaci, ale brak moim zdaniem pointy....

Ogromnie się zawiodłem i odpuściłem w połowie (a czynię to niezwykle rzadko). Książka, pomimo sporej bibliografii, to zbiór frazesów. Skończywszy szkołę podstawową, uważając choć trochę na lekcjach biologii i geografii człowiek winien już posiadać wiedzę, tu przedstawianą przez Autora, jako niesłychane prawdy objawione. Liczyłem na pogłębioną refleksję, a dostałem błahą opowiastkę o wędrówce homo sapiens po świecie i sposobach na urządzanie się w nim. Spośród obszernej gadaniny można co prawda z rzadka można wyłowić ciekawe refleksje (np. o konsekwentnie niszczycielskim wpływie homo sapiens na inne gatunki), ale trzeba się koszmarnie nabrnąć przez narrację przypominającą stylem bardziej bajdurzenie, ażeby coś z tego wyłuskać. Nadto, jak już Autor się na jakąś głębszą refleksję zdobędzie, to niestety czyni to totalnie jednostronnie (sprowadzanie np. praw człowieka lub systemów ekonomicznych wyłącznie do porządku wyobrażonego i niezauważanie ich roli w efektywnym zarządzaniu społeczeństwami jest już na granicy ignorancji).

Można by może jeszcze polecić tę książkę czwartoklasiście jako uzupełnienie lekcji przyrody. Szukający czegoś ambitnego - niech sobie odpuszczą. Nie polecam.

Ogromnie się zawiodłem i odpuściłem w połowie (a czynię to niezwykle rzadko). Książka, pomimo sporej bibliografii, to zbiór frazesów. Skończywszy szkołę podstawową, uważając choć trochę na lekcjach biologii i geografii człowiek winien już posiadać wiedzę, tu przedstawianą przez Autora, jako niesłychane prawdy objawione. Liczyłem na pogłębioną refleksję, a dostałem błahą...

Krótko - umęczyłem się i zawiodłem. Dziwne, bo Nesbo w swojej lekkości tworzenia dobrego czytadła dotąd był dobrym adresem. Tu: zagadka wcale nie wciągająca, rozwiązanie niby niespodziewane, ale bez fajerwerków. Jedyny plus jest taki, że dzieje się tu ważna dla całej serii okoliczność, związana z Tomem Waalerem. Co więcej dzieje się całkiem widowiskowo (aż się można zastanowić, czy nie za bardzo). I dla tej ostatniej okoliczności zapewne fani serii przeczytać powinni. Ale poza tym - nie poleca się.

Krótko - umęczyłem się i zawiodłem. Dziwne, bo Nesbo w swojej lekkości tworzenia dobrego czytadła dotąd był dobrym adresem. Tu: zagadka wcale nie wciągająca, rozwiązanie niby niespodziewane, ale bez fajerwerków. Jedyny plus jest taki, że dzieje się tu ważna dla całej serii okoliczność, związana z Tomem Waalerem. Co więcej dzieje się całkiem widowiskowo (aż się można...

Udało się: Nesbo przebił u mnie 7 gwiazdek!

Bardzo cenię sobie ludzi, którzy niczego nie udają. Cenię, bo jest to uczciwe podejście do odbiorcy. Nesbo nie udaje wielkiej literatury i nie oszukuje, że oto stajemy przed jakimś kanonem. Nie jest Dostojewskim, ale nie wciska kitu, że chce nim być. Twórczość Nesbo jest prosta, i nie udaje, że ma ambicje wielkości. Jaka więc jest oferta Nesbo? Następująca: Czytelniku wrzucę Cię w wir historii, przy której odpoczniesz, bo... zapomnisz o bożym świecie. Tak! Taki jest "Trzeci klucz" - niesamowicie sprawie opowiedziany, bardzo pomysłowy i dzięki temu szalenie wciągający. Narracja zaś ma w sobie na tyle życia i rześkości, że proszę Jo o przyjęcie moich oklasków. Czyta się tak, jak ogląda się sprawny thriller akcji.

Gwoli ścisłości: skąd tym razem ósma gwiazdka? Ano stąd, że w pierwszej połowie książki domyśliłem się rozwiązania jednego z morderstw, a jednak Autor opowiedział jego historię na tyle sprawnie sprawnie, że chciało mi się czytać do końca (ba, nie mogłem przerwać!). I to jest chyba definicja Autora, który wie, jak zaserwować wcale rzetelną historię słowem pisanym.

Polecam na odprężenie umysłu. W swojej klasie zasłużone osiem gwiazdek.

Udało się: Nesbo przebił u mnie 7 gwiazdek!

Bardzo cenię sobie ludzi, którzy niczego nie udają. Cenię, bo jest to uczciwe podejście do odbiorcy. Nesbo nie udaje wielkiej literatury i nie oszukuje, że oto stajemy przed jakimś kanonem. Nie jest Dostojewskim, ale nie wciska kitu, że chce nim być. Twórczość Nesbo jest prosta, i nie udaje, że ma ambicje wielkości. Jaka więc...

Nie będzie łatwo z oceną. Mój ukochany Simmons. Moja ukochana szanta "North-west passage" Stana Rogersa (i niczym jej nie ustępujący Smugglersi w wersji polskiej). Moja ukochana północ świata. A jednak znajdę kilka "ale".

Jednak najpierw niepodważalne zalety książki: ogrom roboty co do faktów będących podłożem, którą to robotę niezwykle rzetelnie wykonał Simmons, fantastyczne opisy okrętów (jako żeglarz czytałem z ogromnym zaciekawieniem, jak zbudowane były HMS Terror i Erebus). Nadto: fantastycznie narysowane postaci, świetnie oddany klimat północy.

Poszukując "ale" przyłączam się jednak do tych głosów, które twierdzą, że książka świetnie obyłaby się bez potwora z lodu. Owszem, ostatnie strony nawiązujące do inuickiej mitologii są fajne, ale Simmons chcąc napisać horror zbyt często opisuje po prostu postać potwora. I jest on taki "wrrr, grrr, och, ach, straszny, bo nas zeżre". A wystarczyłoby zostawić trochę lovecraftowskich niedopowiedzeń, pokazać nie to, co budzi grozę, a sam ludzki strach, połączyć to z klimatem morderczej Arktyki i wyszłoby perfekcyjnie. Potwór jest przyczyną "przydługawości" części środkowej książki - tam już czasem zaczyna się nużyć.

Ale "ale" nie znaczą, że książki nie należy przeczytać. Bynajmniej, bardzo trzeba! Kiedy już załogi zejdą z pokładów statków szukając drogi ucieczki strony przeskakują same między palcami. Śmierci poszczególnych członków załogi są opisane "strasznie" (znaczy: świetnie, bo przerażająco) - dojmujący ból, mróz i zmaganie się z potęgą lodu.

Podsumowując - mogło być jeszcze lepiej. Jest "tylko" świetnie. Plus dla wydawnictwa Vesper za świetne posłowie i fajną serialową okładkę (których wszak zazwyczaj nie lubię). Druga strona medalu jest taka, że np. do tramwaju czy do plecaka ciężko zabrać tę cegłę, ważącą ponad kilogram. Ale półkę zdobi wspaniale, a w fotelu cieszy swoim widokiem i dotykiem. A warto czasem kupić rzecz tak przyjemną w materialnym odbiorze.

PS. Serial trochę nie zgadza się z książką, ale w niczym nie przeszkadza mu to być również godnym zobaczenia. Warto tylko trzymać się zasady: "najpierw książka, potem film'.

Nie będzie łatwo z oceną. Mój ukochany Simmons. Moja ukochana szanta "North-west passage" Stana Rogersa (i niczym jej nie ustępujący Smugglersi w wersji polskiej). Moja ukochana północ świata. A jednak znajdę kilka "ale".

Jednak najpierw niepodważalne zalety książki: ogrom roboty co do faktów będących podłożem, którą to robotę niezwykle rzetelnie wykonał Simmons,...

Wymagające. Warte wysiłku. Zupełnie inne.

Nie będę opisywał treści rozważań - trzeba i warto sięgnąć po nie samemu. Wspomnę zaś, że po dość topornych bohaterach "Solaris" spotkałem w "Głosie Pana" postać, która wręcz urzeka i za którą należą się Lemowi oklaski na stojąco. Kreacja profesora Hogartha jest kapitalna - ów matematyk, świadom wielkości swego intelektu prowadzi narrację w książce ironicznie, piekielnie inteligentnie i z poczuciem humoru połączonym z niesamowicie trafnym ładunkiem sarkazmu, które to połączenie uwielbiam. Fragmenty, w których Hogarth wplata w rozważania także prywatne opinie, w tym o innych naukowcach, to prawdziwe smaczki. Całość dzieła trzeba zaś czytać na spokojnie i delektować się mnogością kierunków, w które płyną myśli.

Z jednej strony żałuję, że poznaję Lema dopiero teraz, z drugiej cieszę się, że poczekał na mnie tyle czasu i że w sumie trafił w moją niejaką dojrzałość w fantastyce naukowej. Każdy ma swój czas. Jeśli więc, Czytelniku, jeszcze po Lema nie sięgnąłeś - po prostu to zrób.

Na koniec: nie jestem chyba godzien oceniać geniuszu Autora, którego dzieła przerosły swoje czasy i do dziś nie chcą się zestarzeć. Odstąpię więc od wyrażania dalszej oceny i pozostanę przy rekomendacji dla innych Czytelników. A brzmi ona: koniecznie!

Wymagające. Warte wysiłku. Zupełnie inne.

Nie będę opisywał treści rozważań - trzeba i warto sięgnąć po nie samemu. Wspomnę zaś, że po dość topornych bohaterach "Solaris" spotkałem w "Głosie Pana" postać, która wręcz urzeka i za którą należą się Lemowi oklaski na stojąco. Kreacja profesora Hogartha jest kapitalna - ów matematyk, świadom wielkości swego intelektu prowadzi...

Datą "czerwiec 1959 - czerwiec 1960" podpisuje Lem ostatnie zdanie książki. Jeszcze raz: czerwiec 1960 roku. Zaledwie 5 lat temu ukończono Pałac Kultury i Nauki. W Warszawie wciąż na podwórkach potrafią leżeć powojenne gruzy, W Polsce Ludowej w telewizji (w programie pierwszym, drugi wystartuje za 10 lat) przemawia Władysław Gomułka. Przemawia na czarno-biało, bo pierwszy kolorowy program TVP nada za 11 lat. Amerykanom udało się już wprawdzie wysłać w kosmos małpę, która przeżyła, ale jeszcze nie wiemy, jak poradzi sobie tam człowiek - Gagarin poleci tam dopiero za rok. Związek Radziecki jeszcze nie wie, z jak zapartym tchem będzie słuchał relacji z jego lotu. O wyścigu na... księżyc jeszcze nikt nie myśli. Przecież na księżyc człowiek doleci dopiero za 9 lat. Świat nie zna jeszcze Freddiego Mercury'ego, bo ten ma dopiero 14 lat, w Polsce nie śpiewa jeszcze Niemen, bo dopiero dwa lata temu przyjechał - wysiedlony z Białorusi - do kraju. Philip Dick zapewne jeszcze nie wie o istnieniu Lema, bo dopiero za 6 lat ukończy "Czy androidy marzą o elektrycznych owcach?", a dopiero za 14 lat zwątpi w ogóle w istnienie Lema, pisząc do FBI, że "LEM" to zapewne skrót od jakiejś radzieckiej komórki wywiadowczej. W 1960 r. Afryka jest jeszcze kolonialna, w Hiszpanii Francisco Franco ma przed sobą jeszcze 15 lat rządów, a Niemcy są już podzielone ale Mur Berliński... stanie dopiero za rok. Magnetowid powstał dopiero 4 lata temu, a kalkulator elektroniczny... powstanie za 13 lat. Płyty kompaktowe będę musiały poczekać 22 lata. Dopiero za 30 lat na orbitę wyniesiony zostanie teleskop Hubble'a.

Nie będę pisał recenzji, bo kimże ja jestem, żeby recenzować "Solaris". Zwrócę tylko, Czytelniku, Twoją uwagę na ten moment, gdy Lem swoje dzieło ukończył. W tym właśnie, powyżej nakreślonym czasie, w tamtym świecie Lem wybiegł do przodu wyobraźnią setki lat, opisując kontakt w sposób niesamowity i bijący na głowę ideą wszelkie późniejsze próby jego wyobrażenia. I zachwyca, po ponad pół wieku, do dziś.

Polecam.

Datą "czerwiec 1959 - czerwiec 1960" podpisuje Lem ostatnie zdanie książki. Jeszcze raz: czerwiec 1960 roku. Zaledwie 5 lat temu ukończono Pałac Kultury i Nauki. W Warszawie wciąż na podwórkach potrafią leżeć powojenne gruzy, W Polsce Ludowej w telewizji (w programie pierwszym, drugi wystartuje za 10 lat) przemawia Władysław Gomułka. Przemawia na czarno-biało, bo pierwszy...

Jakież to niedukajowe i dukajowe jednocześnie! W zasadzie "Inne pieśni" były ostatnią większą powieścią Dukaja, która została mi do przeczytania (no, jeszcze "Starość aksolotla"). Za mną już: niesamowity "Lód", zaskakujący "Xavras Wyżryn", genialna "Perfekcyjna Niedoskonałość", pociągające i przerażające jednocześnie koncepcją "Czarne Oceany". Z mniejszych rzeczy jeszcze połknąłem też "Extensę". W każdym z tych dzieł Autor wspinał się na niesamowite poziomy wyobraźni, budując niesamowicie kompleksowy i złożony fizyczny lub historyczny byt światów fantastycznych. Tym razem mamy skok w bok w filozofię i jednocześnie, omalże, w głębie metafizyki, traktowane dość luźno, bo w zamyśle Autora sięgające alchemii i innych rzeczy w naszym świecie niespotykanych. To dobrze. Szkoda natomiast, że Dukaj poskąpił głębszych refleksji o rzeczywistej i podstawowej przyczynie rzeczy. Miast tego wpadamy w świat, który jest równoległą alternatywą do świata rzeczywistego, ale w którym prawa natury są mocno odmienne. Owa odmienność jest ciekawa i znów bardzo sprawnie klei się na kolejnych kartach książki, ale niestety pozostawia wrażenie zbytniej powierzchowności. Jedynie fragmentami znajdziesz Czytelniku, tak uwielbiane przeze mnie rozmyślania Autora, gdy próbuje tłumaczyć podstawy tworzonego przez siebie świata (szczególnie fragmenty o naturach żywiołów i o ceferach alkimii są wyborne). Jednak w porównaniu z resztą dzieł Dukaja jest tego albo mało, albo bardzo mało. W konsekwencji, dla mnie jako wiernego czytelnika Dukaja - za mało.

Czy jednak dzieło czyta się źle? A gdzieżby! Dukaj nie ustrzegł się swojego standardowego błędu, a to niezbyt porywającego zakończenia. Jednakże tym razem fabułę dopiął niemal bezbłędnie. Oto wyszła Autorowi bardzo ciekawa powieść z pogranicza powieści przygodowej, osadzona w niezwykle ciekawym świecie. Akcja płynie wartko, postaci są świetnie narysowane. Paradoksalnie - oto najlepsza chyba fabularnie, choć słabsza w warstwie fantastycznej książka Dukaja.

Zaledwie 7 gwiazdek to nie informacja, iż książka mi się nie podobała w porównaniu z resztą dzieł Autora. Niech i innych Czytelników nie zniechęca. To jedynie sygnał, że brakuje tu ze trzystu stron przemyśleń z gatunku hard SF, które tak u Dukaja uwielbiam. Tym niemniej, niezmiennie Autora serdecznie polecam.

Jakież to niedukajowe i dukajowe jednocześnie! W zasadzie "Inne pieśni" były ostatnią większą powieścią Dukaja, która została mi do przeczytania (no, jeszcze "Starość aksolotla"). Za mną już: niesamowity "Lód", zaskakujący "Xavras Wyżryn", genialna "Perfekcyjna Niedoskonałość", pociągające i przerażające jednocześnie koncepcją "Czarne Oceany". Z mniejszych rzeczy jeszcze...