Jesteśmy społecznością, która kocha książki

Literacka Wioska Potiomkinowsko-Escherowska. Jest w tym niewątpliwie rozmach - na tysiące stron i wiele tomów. Jest rokokowo (jakżeby inaczej!) rozbuchana narracja, mnóstwo postaci, natłok wydarzeń. Ale po przeczytaniu pierwszego z czterotomowej (póki co?) serii przestałem wierzyć, że jest w tym cokolwiek więcej. Dzieje się toto w dwudziestym piątym wieku, ale - z niewytłumaczalnego powodu - pałającym nieutuloną miłością i tęsknotą za wiekiem osiemnastym. Po wyniszczającej Wojnie Kościołów, cywilizację odbudowano na *nowych* zasadach, odrzucających: państwa narodowe, religię, rodzinę i płeć. Wszystko, co tak drogie naszym bogo-ojczyźniano-id[iot]om. Nawiasem mówiąc, w realnym świecie te trzy ostatnie próbowano wyrugować (mocno trzymając się pierwszego) m.in. w izraelskich kibucach w połowie ubiegłego wieku. Z łatwym do przewidzenia rezultatem. Autorko pokazuje stabilne, szczęśliwe i prosperujące społeczeństwo przyszłości, w którym mroczne strony ludzkiej natury zostały zneutralizowane lub przynajmniej bezpieczne skanalizowane. Po czym w następujących po sobie *szokujących* odsłonach, zrywa kolejne warstwy pozorów i odsłania odrażające machinacje, spiski i zbrodnie skrywane pod powierzchnią. Jakby to było za mało ambitne, przed światem opartym na *racjonalistycznych*, *oświeceniowych* zasadach ukrywany jest chłopiec, który potrafi dokonywać cudów niepoddających się racjonalnym, naukowym wyjaśnieniom. Czy da się sensownie i satysfakcjonująco wybrnąć z tak karkołomnego założenia? Może Nealowi Stephensonowi zaufałbym, że dałby radę - a przynajmniej próbował. Natomiast po lekturze tego tomu mam ogromne wątpliwości, czy potrafiłoby to Ada Palmer. Choć rokokowo rozbuchane dekoracje i sztukaterie z nadmiarem fałszywej pozłotki mają wmówić naiwno czytelniko, że autorko prowadzi z onym nie wiedzieć jak wyrafinowaną grę w trójwymiarowe szachy na wielopoziomowych szachownicach, sceptyczny ogląd ukazuje raczej bazarową grę w trzy karty. Bo autorko traktuje czytelniko jak kretyno, wciskając onemu *zwroty akcji* tak infantylne i durne, że przyprawiłyby o rumieniec wstydu scenarzystów najgłupszych oper mydlanych. Świat przedstawiony nie zachowuje żadnych pozorów sensu czy logiki. Karkołomnym założeniom brak jakiejkolwiek spójności czy konsekwencji. Kolejne z *szokujących* odsłon i nagłych zwrotów to tylko żenująco dziecinny bzdet. Jak ulał pasuje stephensonowski Pyerd [Bulshytt]: "...obfitujące w niedopowiedzenia, eufemizmy, otępiające powtórzenia i inne fortele retoryczne mające na celu wytworzenie wrażenia, że coś naprawdę zostało powiedziane." [Peanatema] Zamiast *głębi* są tylko pozory i dekoracje - z wierzchu rokokowo wystawne, a z tyłu podparte deskami puste, płaskie fasady potiomkinowskiej wioski. No, wszak Grigorij Potiomkin to postać z tegoż osiemnastego wieku, co francuscy oświeceniowi ulubieńcy Palmer. Skrajnie męczący narrator, Mycroft Canner - nominalnie parias i wyrzutek - jest tak absolutnie niezbędny do towarzystwa każdemu z osobna i wszystkim naraz *wielkim graczom,* otwarcie lub skrycie próbującym rządzić światem, że żadna *tajna* rozmowa ani *sprytny* spisek nie może odbyć się bez jego obecności (i notatek!). Najwyraźniej kiedy śpi lub się wypróżnia (choć nie wiadomo, czy w ogóle to robi?),wszelkie knowania w całym tym dziecinnym świecie zamierają na czas jego nieobecności. Żenada. W końcu można dojść do wniosku, że wciska się nam tu nawet nie potiomkinowskie płaskie fasady, a raczej tzw. domalówkę na szklanej płycie [matte painting] - udającą krajobraz przed obiektywem kamery. I to składającą się z figur niemożliwych Mauritsa Cornelisa Eschera. Tekst przepełniony jest wodolejskimi pseudo-dialogami Narratora z Czytelnikiem. Nie pozostaje nic innego, jak omijać niekończące się paragrafy tej sieczki nabijającej strony (niewątpliwie płacone od wiersza...). Ale to gorsze od Opisów Przyrody z lektur szkolnych! Palmer przywołuje niedobre wspomnienia licznych grafomanów fantastyki, produkujących nieprzebrane tysiące stron tekstu i niekończące się cykle [sezony], których wyłącznym i jedynym celem było mamienie odbiorcy: "No, jeszcze tylko te kolejne sto, trzysta stron, kolejny tom [odcinek; sezon] a wszystko na pewno nabierze sensu!”. Tylko, że nie nabierało. Zachwyty odbiorców [zakładników/ofiar?] cierpliwie pochłaniających nieskończone strumienie takiej doskonale nieistotnej literackiej [serialowej] pulpy, da się wytłumaczyć chyba usidleniem przez ten (dłuuugi...) czas w pułapce Syndromu Sztokholmskiego. Z perspektywy zakończenia tego tomu, branie do ręki kolejnych i przedzieranie się przez dalsze pseudo-zwroty pseudo-akcji, a tak naprawdę tylko płaskie i puste rokokowe dekoracje i pozłotkę, wydaje mi się zajęciem równie jałowym, jak wspinaczka po zapętlonych escherowskich schodach donikąd.