Miałem z Czesławem Miłoszem pewne porachunki, pewne kwestie wymagające dopowiedzenia. Po zderzeniu z fragmentami jego poezji, do którego doszło mniej więcej dwa lata temu, Miłosz zaczął funkcjonować w moim poglądzie, jako poeta niezrozumiany. Czy niezrozumiały zupełnie? Nie wiem. Po prostu pierwsze i kolejne podejście, okazały się dla mnie nieudane.

Sięgam więc po Miłosza w formie "stałej" - Świadectwo poezji, to cykl sześciu wykładów, które nasz poeta wygłosił jako gość honorowy na uniwersytecie Harvarda w roku akademickim 1981-1982. W dwu pierwszych tekstach znalazłem moje do CZ.M. uprzedzenie i prawdę mówiąc... zgubiłem się w nich. Uprzedzenie to okazało się na szczęście złudne, bowiem to, co Miłosz wyprawia w kolejnych wypowiedziach, po prostu w głowie się nie mieści!
To komentarz całej, światowej kultury na przestrzeni kilku wieków - bo żeby zrozumieć poezję XX wieku, trzeba rozumieć nie tylko poezję i nie tylko wiek dwudziesty. Tak więc autor odwołuje się do klasyków, do ich wpływów na twórczość współczesną, do starcia, jakie między tymi - tak różnymi czasami - dochodzi. Dalej, przygląda się romantyzmowi, i następującemu po nim wybuchowi nauki, który to na zawsze zmienia człowieka. Jak ma się ludzkość wkraczająca po tych zmianach w nowy wiek dwudziesty? Sami wiemy.
Opowieść to trochę gorzka. W całości odpowiada na zadane na początku pytanie: "jak to się stało, że być poetą w dwudziestym wieku znaczy otrzymać zaprawę we wszystkich rodzajach pesymizmu, sarkazmu, goryczy, zwątpienia?". Gorzka, bo i wiek dwudziesty do najlepszych nie należał. Ale ostatni wykład, opatrzony tytułem "nadzieja", każe patrzeć w przyszłość z podniesioną głową, spodziewając się nie tylko tych rzeczy najgorszych.

To wyczerpujący, błyskotliwy przegląd dziejów kultury jako takiej. A gdzie owo ŚWIADECTWO POEZJI? Idzie krok w krok z człowiekiem. Rozumieć ludzi przeszłości można czytając ich poezję. Bo ona maluje nastroje, które potem stanowić będą dzieje. Naprawdę udane, poruszające, mocne i zmuszające do myślenia spotkanie z Czesławem Miłoszem, z którym już teraz na pieńku nie mam.

Miałem z Czesławem Miłoszem pewne porachunki, pewne kwestie wymagające dopowiedzenia. Po zderzeniu z fragmentami jego poezji, do którego doszło mniej więcej dwa lata temu, Miłosz zaczął funkcjonować w moim poglądzie, jako poeta niezrozumiany. Czy niezrozumiały zupełnie? Nie wiem. Po prostu pierwsze i kolejne podejście, okazały się dla mnie nieudane.

Sięgam więc po Miłosza...