Powieść Coopera zalicza się do klasyki literatury awanturniczo-przygodowej. Z pewnością nie jest to jednak rzecz godna polecenia dzisiejszej młodzieży, a i w moich najmłodszych latach Cooper zdecydowanie przegrywał w konkurencji z Alfredem Szklarskim, czy takim choćby Karolem Mayem. Warto wszakże pamiętać, że utwór ten powstał niemal dwieście lat temu, a zatem jego język nie może nie być archaiczny, a bohaterowie jednowymiarowi (choć znacznie bardziej odległa historia znała autorów, którzy przynajmniej ostatniej z tych pułapek szczęśliwie uniknęli). I niewiele pomaga tu fakt, że sam Cooper był zacną postacią, że spotkał się z Mickiewiczem, który miał rzekomo cenić jego twórczość, oraz że wsławił się pomocą udzielaną polskim emigrantom politycznym po Powstaniu Listopadowym. Tak czy inaczej "Szpieg" pozostaje powieścią nieudaną i nieprecyzyjną, o wyjątkowo niedbałej, kulejącej fabule. Na nic zdały się przebieranki przywodzące na myśl końcowe sceny szekspirowskiego "Kupca weneckiego", tudzież autentyczne historie, jak ucieczka księcia Witolda z więzienia w Krewie, czy Wielkiego Księcia Konstantego z ogarniętej powstaniem Warszawy. Na nic też pseudofalstaffowskie czy przedzagłobiańskie krotochwile pewnej markietanki, skoro opowiedziana przez Coopera historia ani nie bawi, ani nie urzeka, ani nie uwodzi... Z pewnym trudem dobrnąłem do końca i to raczej z tęsknoty za bezpowrotnie utraconą dziecięcą wrażliwością literacką, niż dla walorów, które mogłyby tę lekturę czynić interesującą dla czytelnika dorosłego.

Powieść Coopera zalicza się do klasyki literatury awanturniczo-przygodowej. Z pewnością nie jest to jednak rzecz godna polecenia dzisiejszej młodzieży, a i w moich najmłodszych latach Cooper zdecydowanie przegrywał w konkurencji z Alfredem Szklarskim, czy takim choćby Karolem Mayem. Warto wszakże pamiętać, że utwór ten powstał niemal dwieście lat temu, a zatem jego język...