"Człowiek jest zdumiewający, ale arcydziełem nie jest" - taką refleksję zawarł Joseph Conrad w "Lordzie Jimie".
Zdumiewająca jest sama ludzka natura - takiej refleksji nie mogłam się pozbyć, czytając "O czym marzą wilki" Yasmina Khadry.

Po książce spodziewałam się wiele. Kierując się opisem przedstawionym przez wydawcę, oczekiwałam czegoś w rodzaju studium przypadku. Opisu wszystkich - niewyobrażalnych dla człowieka zachodniej cywilizacji - etapów, przez jakie przechodzi człowiek mający stać się terrorystą. Choć treść nie do końca sprostała moim wyobrażeniom, w ogólnym rozrachunku nie zawiodłam się.

Główny bohater, Nafa Walid jest młodym chłopakiem pochodzącym z ubogiej algierskiej rodziny. Już na wstępie warto zaznaczyć, że - jakkolwiek taki opis brzmi tendencyjnie - Nafa nie jest w żadnym miejscu książki heroizowany. Początkowo próbuje wyrwać się ze świata, w którym się urodził - usiłuje zostać aktorem [ale jedyne co osiąga to marginalna rólka w niskobudżetowej produkcji], później pracuje jako prywatny kierowca dla jednej z bogatych okolicznych rodzin. Wszędzie jednak spotyka się z pogardą, upokorzeniem, brakiem szacunku i dehumanizacją. Ludzie, w zależności od zasobności portfela, dzielą się na lepszych i gorszych - ci "lepsi" nie omijają żadnej okazji, by to pokreślić. Taka konfrontacja dwóch światów kończy się dla bohatera książki Khadry - i wielu jemu podobnych - ogromnym rozgoryczeniem, które islamscy mudżahedini są w stanie skrzętnie wykorzystać.

"O czym marzą wilki" to lektura o przemianie przeciętnego człowieka w terrorystę. Ale nie tylko. Paradoksalnie uświadamia, że ekstremiści, których na co dzień, "taśmowo", uznajemy za wyprane z uczuć potwory dążące do zniszczenia wszystkiego, czego nie znają bądź nie rozumieją, także są ludźmi. Można by zaryzykować stwierdzenie, że część z nich to ofiary. Ofiary świata spolaryzowanego w tak jednoznaczny i bezlitosny sposób, że zwykli ludzie, by zrealizować podstawowe potrzeby [nie chodzi tylko o potrzeby fizjologiczne, ale np. umieszczone wyżej w piramidzie Maslowa potrzeby akceptacji i szacunku], muszą zachowywać się w coraz bardziej i bardziej brutalny sposób. W przypadku Nafy Walida takim zachowaniem była postępująca akceptacja i uczestnictwo w akcjach bojówkarzy islamskich. Choć nie do końca zgadzał się z ideałami, którym hołubili członkowie, miał zastrzeżenia do sposobów ich realizacji, a nawet równowagi psychicznej co ważniejszych oficjeli, akceptował organizację o takiej strukturze i metodach działania, ponieważ w zamian dawała mu ona szacunek, poczucie ważności i odnalezienia miejsca w świecie . Innymi słowy, choć brzmi to oksymoronicznie, ekstremiści zobaczyli w nim człowieka. Dlatego się do nich przyłączył.

Tyle jeśli chodzi o psychologię. Od strony socjologicznej natomiast Khadra ukazuje w sposób tyleż ciekawy, co niepokojący mechanizmy werbunkowe mudżahedinów. Sposób, w jaki manipuluje się umysłami młodych, często zagubionych i borykających się z licznymi problemami, min. natury finansowej, ludzi. To, jak niezadowolenie z życia i brak perspektyw stają się gruntem, na którym kiełkują wrogość, agresja i bunt. Autor zadaje też pytanie o granicę człowieczeństwa: jak wiele jesteśmy w stanie uczynić dla - w naszym mniemaniu - słusznej sprawy, a także w którym momencie człowiek przestaje być istotą ludzką, a staje się bestią - wilkiem, przyobleczonym jedynie w ludzką skórę. Wszystko to okraszone sporą dawką lokalnej polityki, która dla czytelnika oddalonego od realiów lat '80 XX wieku w Algierii wygląda niemal egzotycznie.

Dlaczego zatem książce przyznałam zaledwie 3 gwiazdki? Cóż, niestety przestawienie wszystkich tych kwestii nie wyszło autorowi tak zgrabnie. Momentami kluczy on w szczegółach, wprowadza nadmiar bohaterów. Dopóki książka nie jest długa nie stanowi to poważnego problemu, ale wydaje mi się że nadal jest to coś, o czym należy wspomnieć. Podsumowując jednak, "O czym marzą wilki" to książka istotna. Napisana subtelnie lirycznym językiem, przeciwstawia ten liryzm trudnemu tematowi, jaki porusza. Zafrasowany czytelnik może zastanawiać się, nad odpowiedzią na zadane w tytule pytanie. Ja po lekturze, uznaję, że chodzi o godność i człowieczeństwo, choć to drugie, ze względu na surowość okoliczności, bywa trudne do realizacji.

"Człowiek jest zdumiewający, ale arcydziełem nie jest" - taką refleksję zawarł Joseph Conrad w "Lordzie Jimie".
Zdumiewająca jest sama ludzka natura - takiej refleksji nie mogłam się pozbyć, czytając "O czym marzą wilki" Yasmina Khadry.

Po książce spodziewałam się wiele. Kierując się opisem przedstawionym przez wydawcę, oczekiwałam czegoś w rodzaju studium przypadku....