Robert Harris umiejętnie łączy elementy thrillera z historyczną fabułą, dzięki czemu na kartach jego powieści historia nieomal ożywa, a elementy literackiej fikcji wyśmienicie wzbogacają relację o prawdziwych postaciach i wydarzeniach. Otwierająca trylogię rzymską powieść "Cycero" wiernie relacjonuje początki kariery Marka Tuliusza Cycerona, wybitnego prawnika i polityka czasów schyłku Republiki Rzymskiej. Rzecz to godna polecenia wszystkim miłośnikom "rzymskich" powieści Roberta Graves'a, bowiem tak jak i one traktuje ona o naturze polityki, a także i prawa, są to bowiem dziedziny ściśle ze sobą związane. Mojej lekturze tej książki towarzyszyło też stale nawracające skojarzenie z prozą Stevena Saylor'a. Ten ostatni tworzy wprawdzie głównie powieści kryminalne, jednak tło opisywanych przezeń wydarzeń, jak również galeria postaci, są w obu przypadkach bardzo zbliżone. Obydwaj pisarze pokazują świat rzymski jako scenę brutalnej walki o władzę, pełną intryg, podstępów i przemocy. W obydwu przypadkach nie ma miejsca na prozę zbyt wyrafinowaną, styl bowiem jest prosty i niezbyt subtelny, by nie rzec surowy. Nie miejsce tu na analizy motywacji czy rozbudowane portrety psychologiczne. Prawdę o świecie jako arenie brutalnych zmagań przyjmuje się niejako z założenia, bez potrzeby wyjaśnienia dlaczego jest tak, że polityka dziedziną jest niewdzięczną, a politycy to ludzie dwulicowi, zakłamani i zwyczajnie źli. Nie dając się zwieść stylowi narracji (sugerującemu, że mamy oto do czynienia z popularną powieścią historyczną) przyznać trzeba, że choć to truizm i rzecz powszechnie znana, to jednak sporo w tym prawdy, której po dziś dzień doświadczamy. Demokracja to wprawdzie niedoskonałe, lecz zarazem najlepsze z wymyślonych dotąd narzędzi organizacji wspólnoty politycznej, by zaś nie była ona sposobem na karierę ambitnych miernot trzeba by przebudowy nie tyle systemu politycznego, co raczej zmiany ludzkiej natury, czego w żadnej mierze ani żadnymi ze znanych sposobów jak dotąd nie osiągnięto. Polityka czasów rzymskich nadal jest uprawiana i to w najlepsze, zaś "panem et circenses" (Juwenalis)to nośne i skuteczne hasło także i obecnie, tyle że w odróżnieniu od Rzymian w czasach nieco późniejszych od opisanych w powieści Harrisa, nie mamy już rezerwuaru zboża takiego jak Egipt i środki do zaspokojenia niemalejących żądań ludu czerpać musimy z innych źródeł (pytanie o to jakie będą to źródła polityków zbytnio nie martwi, bo to zagadka dla przyszłych pokoleń). Polityka będzie zawsze zdeprawowana w stopniu proporcjonalnym do poziomu deprawacji obywateli, ten zaś tym będzie większy, im obszerniejsze będą sfery niezawinionego ubóstwa, niedostatku i niesprawiedliwości.

Robert Harris umiejętnie łączy elementy thrillera z historyczną fabułą, dzięki czemu na kartach jego powieści historia nieomal ożywa, a elementy literackiej fikcji wyśmienicie wzbogacają relację o prawdziwych postaciach i wydarzeniach. Otwierająca trylogię rzymską powieść "Cycero" wiernie relacjonuje początki kariery Marka Tuliusza Cycerona, wybitnego prawnika i polityka...